Η πίστη σε κάποια θρησκεία, δόγμα, ιδεολογία ή φιλοσοφικό ρεύμα είναι θέμα καθαρά προσωπικό, εσωτερικό και υποκειμενικό. Άσχετα από την ύπαρξη ή μη πίστης, στα πλαίσια του σεβασμού της ανθρώπινης φύσης και αξιοπρέπειας, επιβάλλεται ο σεβασμός στη διαφορετική ή την αντίθετη άποψη και θέση. Σε κάθε άλλη περίπτωση μιλάμε για μισαλλοδοξία και φανατισμό, φαινόμενα προερχόμενα από τα ιδία ένστικτα με αυτά του εθνικισμού, όπως αυτός έχει περιγραφτεί : «με τον όρο εθνικισμό εννοώ τη συνήθεια να υποθέτουμε ότι τα ανθρώπινα όντα μπορούν να ταξινομηθούν σαν έντομα και ότι ολόκληρα σύνολα εκατομμυρίων ανθρώπων μπορούν να χαρακτηρίζονται καλά ή κακά. Δεύτερον εννοώ τη συνήθεια να ταυτίζεται κανείς με ένα μόνο έθνος ή μονάδα, την οποία τοποθετεί πέρα από το καλό και το κακό και να μην αναγνωρίζει κανένα άλλο καθήκον εκτός από την προαγωγή των συμφερόντων του/της» George Orwell (Notes on nationalism)
Το δημοκρατικό πολίτευμα όπως εφαρμόστηκε στην αρχαία Αθήνα και ο αντίστοιχος τρόπος λήψης αποφάσεων, η διδασκαλία των φιλοσόφων και η αναζήτηση της αλήθειας με μεθοδολογία και ορθολογικό τρόπο και η εμπέδωση της αίσθησης ελευθερίας που εμπότισε τις εκφράσεις της καθημερινής πρακτικής και σκέψης ήταν κάποιοι από τους λόγους για τους οποίους τα πολιτιστικά επιτεύγματα σημάδεψαν την ανθρώπινη σκέψη. «εξαιρετικό και μοναδικό φαινόμενο που παρατηρείται στην αρχαία Ελλάδα, προϋπόθεση και αποτέλεσμα μιας άλλης θεώρησης του κόσμου, είναι ή αμφισβήτηση της παράδοσης, που αποτελεί την κοινή ρίζα της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας: Η κοινωνία δε μένει προσκολλημένη στους παραδοσιακούς θεσμούς … άγνωστος είναι ο μεσσιανισμός ή δυνατότητα εξωκοσμικής φυγής.» Κορνήλιος Καστοριάδης (Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα). Η έκφραση και εφαρμογή, πρωτοποριακών και ρηξικέλευθων απόψεων και πρακτικών που προϋποθέτουν το σεβασμό της αντίθετης ή διαφορετικής άποψης, είναι σημάδι ωριμότητας και δείκτης πολιτισμού μιας κοινωνίας.
Ο βαθμός εκδημοκρατισμού μιας κοινωνίας, συνδέεται με την προσήλωση σε εξωγενείς πηγές “αλήθειας” και αρχών. Στη βάση της αναίρεσης της αυτονομίας μιας κοινωνίας, η προσήλωση αυτή υποθάλπει τον ανορθολογισμό, οδηγώντας σε ενίσχυση του αυταρχισμού και των εξουσιαστικών σχέσεων και δομών. Όταν σε ένα κοινωνικό καθεστώς, η πηγή της αλήθειας είναι είτε το Ευαγγέλιο, είτε το Κοράνι, είτε το Κεφάλαιο του Μαρξ, είτε το Συμπόσιο του Πλάτωνα, το αποτέλεσμα είναι εξίσου προβληματικό
Οι αρχαίοι Αθηναίοι δεν έγιναν γνωστοί για την θρησκευτική τους παράδοση και πίστη, αλλά για τον τρόπο που αυτές διαμορφώθηκαν «αν οι Έλληνες μπόρεσαν να δημιουργήσουν την πολιτική, τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία είναι επίσης επειδή δεν είχαν αποκαλυμμένη αλήθεια και δεν είχαν προφήτες» Κορνήλιος Καστοριάδης (οι ομιλίες στην Ελλάδα) Ο θεός στην ελληνική σκέψη δεν ήταν μισαλλόδοξος τιμωρός, δυνάστης και φόβητρο. Τον είχαν προσαρμόσει στα ανθρώπινα μετρά και δεν δίσταζαν να βρεθούν απέναντι του ή και να τον αντιμετωπίσουν στη μάχη. Ο θεός πονούσε, πεινούσε ερωτευόταν, θύμωνε. Απόρροια των παραπάνω ήταν η θεμελίωση της ανεξιθρησκίας, πριν καν ακόμα αυτή η έννοια απασχολήσει την ανθρώπινη σκέψη και ο όρος χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει αυτή την κατάσταση, αποδεικνύοντας έμπρακτο σεβασμό στη διαφορετική θρησκευτική πεποίθηση, ακόμα και σε αυτή που ήταν άγνωστη. Στο λιμάνι της Ζέας στον Πειραιά, υπήρχε βωμός με επιγραφή που έλεγε «ΤΟΙΣ ΑΓΝΩΣΤΟΙΣ ΘΕΟΙΣ ΑΣΙΑΣ, ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΗΣ, ΘΕΟΙΣ ΑΓΝΩΣΤΟΙΣ ΚΑΙ ΞΕΝΟΙΣ» όπως αναφέρει ο γεωγράφος Παυσανίας.
Η Αθηναϊκή Δημοκρατία δεν διεκδικεί σε καμία περίπτωση την τελειότητα. Ως πολίτευμα δεν ήταν καθολικό και γενικευμένο, γεγονός που το οδήγησε στην κατάρρευση. Όμως μέχρι σήμερα είναι το μοναδικό παράδειγμα εγκαθίδρυσης πολιτεύματος άμεσης δημοκρατίας και εφαρμογής μοντέλου συμμετοχικής διακυβέρνησης που άκμασε για περισσότερο από 300 χρόνια αφήνοντας πίσω μνημεία τέχνης και λόγου παγκόσμιας ακτινοβολίας και διαχρονική αξίας. Διαμορφώνοντας στην ουσια την ανθρώπινη διανόηση, η επίδραση στην ανθρώπινη σκέψη είναι μέχρι σήμερα ουσιαστική και βαθιά. Χωρίς να ξεχνάμε ότι σήμερα «δεν είναι πρότυπο ούτε μοντέλο προς μίμηση, όπως άλλωστε δε μπορεί να είναι κανένα ιστορικό έργο σε οποιονδήποτε τομέα. Μπορεί όμως να λειτουργήσει για μας σαν γονιμοποιό σπέρμα δεδομένου ότι μας επιτρέπει να δούμε εν τη γεννέσει τους πληθώρα στοιχειών πάντοτε επίκαιρα, μπορεί και πρέπει να είναι για μας κέντρισμα, έμπνευση και πηγή ιδεών». Κορνήλιος Καστοριάδης (Η αρχαία Ελληνική Δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα)
Το δημοκρατικό πολίτευμα όπως εφαρμόστηκε στην αρχαία Αθήνα και ο αντίστοιχος τρόπος λήψης αποφάσεων, η διδασκαλία των φιλοσόφων και η αναζήτηση της αλήθειας με μεθοδολογία και ορθολογικό τρόπο και η εμπέδωση της αίσθησης ελευθερίας που εμπότισε τις εκφράσεις της καθημερινής πρακτικής και σκέψης ήταν κάποιοι από τους λόγους για τους οποίους τα πολιτιστικά επιτεύγματα σημάδεψαν την ανθρώπινη σκέψη. «εξαιρετικό και μοναδικό φαινόμενο που παρατηρείται στην αρχαία Ελλάδα, προϋπόθεση και αποτέλεσμα μιας άλλης θεώρησης του κόσμου, είναι ή αμφισβήτηση της παράδοσης, που αποτελεί την κοινή ρίζα της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας: Η κοινωνία δε μένει προσκολλημένη στους παραδοσιακούς θεσμούς … άγνωστος είναι ο μεσσιανισμός ή δυνατότητα εξωκοσμικής φυγής.» Κορνήλιος Καστοριάδης (Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα). Η έκφραση και εφαρμογή, πρωτοποριακών και ρηξικέλευθων απόψεων και πρακτικών που προϋποθέτουν το σεβασμό της αντίθετης ή διαφορετικής άποψης, είναι σημάδι ωριμότητας και δείκτης πολιτισμού μιας κοινωνίας.
Ο βαθμός εκδημοκρατισμού μιας κοινωνίας, συνδέεται με την προσήλωση σε εξωγενείς πηγές “αλήθειας” και αρχών. Στη βάση της αναίρεσης της αυτονομίας μιας κοινωνίας, η προσήλωση αυτή υποθάλπει τον ανορθολογισμό, οδηγώντας σε ενίσχυση του αυταρχισμού και των εξουσιαστικών σχέσεων και δομών. Όταν σε ένα κοινωνικό καθεστώς, η πηγή της αλήθειας είναι είτε το Ευαγγέλιο, είτε το Κοράνι, είτε το Κεφάλαιο του Μαρξ, είτε το Συμπόσιο του Πλάτωνα, το αποτέλεσμα είναι εξίσου προβληματικό
Οι αρχαίοι Αθηναίοι δεν έγιναν γνωστοί για την θρησκευτική τους παράδοση και πίστη, αλλά για τον τρόπο που αυτές διαμορφώθηκαν «αν οι Έλληνες μπόρεσαν να δημιουργήσουν την πολιτική, τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία είναι επίσης επειδή δεν είχαν αποκαλυμμένη αλήθεια και δεν είχαν προφήτες» Κορνήλιος Καστοριάδης (οι ομιλίες στην Ελλάδα) Ο θεός στην ελληνική σκέψη δεν ήταν μισαλλόδοξος τιμωρός, δυνάστης και φόβητρο. Τον είχαν προσαρμόσει στα ανθρώπινα μετρά και δεν δίσταζαν να βρεθούν απέναντι του ή και να τον αντιμετωπίσουν στη μάχη. Ο θεός πονούσε, πεινούσε ερωτευόταν, θύμωνε. Απόρροια των παραπάνω ήταν η θεμελίωση της ανεξιθρησκίας, πριν καν ακόμα αυτή η έννοια απασχολήσει την ανθρώπινη σκέψη και ο όρος χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει αυτή την κατάσταση, αποδεικνύοντας έμπρακτο σεβασμό στη διαφορετική θρησκευτική πεποίθηση, ακόμα και σε αυτή που ήταν άγνωστη. Στο λιμάνι της Ζέας στον Πειραιά, υπήρχε βωμός με επιγραφή που έλεγε «ΤΟΙΣ ΑΓΝΩΣΤΟΙΣ ΘΕΟΙΣ ΑΣΙΑΣ, ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΗΣ, ΘΕΟΙΣ ΑΓΝΩΣΤΟΙΣ ΚΑΙ ΞΕΝΟΙΣ» όπως αναφέρει ο γεωγράφος Παυσανίας.
Η Αθηναϊκή Δημοκρατία δεν διεκδικεί σε καμία περίπτωση την τελειότητα. Ως πολίτευμα δεν ήταν καθολικό και γενικευμένο, γεγονός που το οδήγησε στην κατάρρευση. Όμως μέχρι σήμερα είναι το μοναδικό παράδειγμα εγκαθίδρυσης πολιτεύματος άμεσης δημοκρατίας και εφαρμογής μοντέλου συμμετοχικής διακυβέρνησης που άκμασε για περισσότερο από 300 χρόνια αφήνοντας πίσω μνημεία τέχνης και λόγου παγκόσμιας ακτινοβολίας και διαχρονική αξίας. Διαμορφώνοντας στην ουσια την ανθρώπινη διανόηση, η επίδραση στην ανθρώπινη σκέψη είναι μέχρι σήμερα ουσιαστική και βαθιά. Χωρίς να ξεχνάμε ότι σήμερα «δεν είναι πρότυπο ούτε μοντέλο προς μίμηση, όπως άλλωστε δε μπορεί να είναι κανένα ιστορικό έργο σε οποιονδήποτε τομέα. Μπορεί όμως να λειτουργήσει για μας σαν γονιμοποιό σπέρμα δεδομένου ότι μας επιτρέπει να δούμε εν τη γεννέσει τους πληθώρα στοιχειών πάντοτε επίκαιρα, μπορεί και πρέπει να είναι για μας κέντρισμα, έμπνευση και πηγή ιδεών». Κορνήλιος Καστοριάδης (Η αρχαία Ελληνική Δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου