Υπάρχει ένας απλός συλλογισμός, καταγεγραμμένος στα περισσότερα βιβλία οικονομικής θεωρίας, ο οποίος φαίνεται ότι δεν έχει εκτιμηθεί σε όλη του την έκταση. Σύμφωνα με αυτόν, η οικονομία αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία στηρίζεται όλο το κοινωνικό οικοδόμημα με αποτέλεσμα το τελευταίο να δέχεται όλες τις επιπτώσεις από τη λειτουργία της.
Από τη συγκρότηση των πρώτων κοινωνιών, ο άνθρωπος άρχισε να μέριμνα για την εξασφάλιση της ευημερίας, αντιμετωπίζοντας το ζήτημα της όσο το δυνατόν πληρέστερης κάλυψης των αναγκών του. Το βασικό πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι, τα μέσα που έχει στη διάθεση του για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, δεν είναι ούτε απεριόριστα ως σύνολο, ούτε εξίσου κατάλληλα όλα για την κάλυψη διαφορετικών αναγκών. Το ίδιο πρόβλημα συνεχίζει να υφίσταται μέχρι σήμερα και εκτιμάται ότι θα συνοδεύσει τον άνθρωπο στην πορεία του ανά τους αιώνες. Τα μέσα που χρειάζονται για την ικανοποίηση αναγκών, τα έχουμε ορίσει ως οικονομικά αγαθά (προϊόντα και υπηρεσίες) και τους πόρους που είναι απαραίτητοι για την παραγωγή των παραπάνω, ως παραγωγικούς συντελεστές.
Οι τρόποι αντιμετώπισης του βασικού οικονομικού προβλήματος και τον επιμέρους ζητημάτων που θέτει, προσδιορίζουν αν και σε ποιο βαθμό, επιτρέπεται στα μέλη της κοινωνίας να κατέχουν παραγωγικούς συντελεστές, από το ποιο κριτήριο και σε ποιο βαθμό τα μελή της κοινωνίας έχουν πρόσβαση στα οικονομικά αγαθά και τέλος, από το ποιος και με ποιο κριτήριο αποφασίζει για την ποσότητα και το είδος των παραγόμενων αγαθών. Σε συντομία, το σύνολο των μηχανισμών επίλυσης των παραπάνω ζητημάτων, περιγράφεται ως οικονομικό σύστημα παραγωγής. (καπιταλισμός, σοσιαλισμός, κομουνισμός και οι συνδυασμοί τους, σε συστήματα μεικτής οικονομίας.)
Το μέγεθος της συμμέτοχης των μελών μιας κοινωνίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την επιλογή ή διαμόρφωση του συστήματος καθώς και ο βαθμός αποδοχής του αποτελέσματος από τους εκάστοτε άρχοντες ή κρατούντες, αποκαλύπτει το βαθμό δημοκρατικής συνείδησης και ευαισθησίας της κοινωνίας. Με τη σειρά του ο βαθμός εκδημοκρατισμού μιας κοινωνίας, προσδιορίζει το πολίτευμα της.
Στις σύγχρονες κοινωνίες δεν υπάρχουν αμιγή συστήματα αλλά έχουν επικρατήσει τα συστήματα μεικτής οικονομίας, διαθέτοντας λιγότερο ή περισσότερο έντονα, καπιταλιστικά χαρακτηριστικά. Σε αυτό το πλαίσιο, η κοινωνία πλέον δεν καλείται να επιλέξει ένα σύστημα, αλλά περιορίζεται στο να διαμορφώσει λεπτομέρειες του ήδη υπάρχοντος, προσδίδοντας του ή αφαιρώντας του χαρακτηριστικά. Ο τρόπος με τον οποίο σήμερα στις δημοκρατικές κοινωνίες διαμορφώνεται και εκφράζεται η συλλογική βούληση, είναι μια σύνθετη διαδικασία στην οποία συμμετέχουν πολιτικά κόμματα, οργανώσεις πολιτών, επαγγελματικές, εργοδοτικές ενώσεις, ενώσεις εργαζομένων κ.α.
Βασικό άξονα του παραπάνω μοντέλου αποτελεί το κράτος. Η μορφή του σύγχρονου κράτους, ως η αυτοδύναμη οργάνωση ενός λαού, στη βάση ενός αποδεκτού συνόλου κανόνων δικαίου, δημιουργεί στο κράτος και τους φορείς του, την υποχρέωση αποδοχής και εφαρμογής της συλλογικής βούλησης. Ανεξάρτητα από το ποια χαρακτηριστικά έχει αποκτήσει το οικονομικό σύστημα που έχει επιλεγεί, το κράτος ειτε σαν παραγωγός και διανομέας μεγάλης κλίμακας, αγαθών και υπηρεσιών, ειτε ως ρυθμιστής του πλαισίου μέσα στο οποίο δουν και κινούνται τα μέλη της κοινωνίας, τόσο ως παραγωγοί αγαθών και υπηρεσιών όσο και ως καταναλωτές, αποτελεί καθοριστικό και ουσιαστικό παράγοντα για την ευημερία μιας κοινωνίας
Θεωρητικά, το μοντέλο που περιγράφηκε παραπάνω, θα έπρεπε να αποτελεί συνταγή επιτυχίας, εύρυθμης λειτουργίας και ευημερίας κάθε κοινωνίας. Στην πράξη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Όλοι οι παραπάνω εμπλεκόμενοι πόλοι, με διαφορετικά και αντικρουόμενα συμφέροντα και προτιμήσεις, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους προσπαθώντας να επιβάλλουν ένα σύνολο επιλογών. Ακόμα και οι επιλογές που έχουν αναδειχθεί με τον ποιο δημοκρατικό τρόπο, δεν είναι βέβαιο ότι έχουν αποκαλύψει τις πραγματικές προτιμήσεις των πολιτών – μελών της κοινωνίας, με αποτέλεσμα ο στόχος της ευημερίας να μην μπορεί να επιτευχθεί.
Τουλάχιστον ο εκτελεστικός μηχανισμός του σημερινού κράτους, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του πολιτικού συστήματος, αφού αποτελούν αλληλεξαρτώμενα και συγκοινωνούντα κομμάτια του ίδιου μηχανισμού εξουσίας. Το κράτος ως ο ρυθμιστής, αποδεκτής και προστάτης των επιλογών του κοινωνικού συνόλου, αδυνατεί να επιτελέσει τον πιο πάνω ρόλο του και ανάμεσα στις δυνάμεις που αλληλοσυγκρούονται προσπαθώντας ειτε να προασπίσουν ειτε να επεκτείνουν τα κεκτημένα τους, περιορίζεται στην τήρηση ισορροπιών. Από την άλλη πλευρά, οι συγκρουόμενες δυνάμεις στην προσπάθεια να υπερασπιστούν τα κεκτημένα τους, αντιμετωπίζουν το κράτος ως λάφυρο που θα αποτελέσει πηγή πλουτισμού, επιπλέον δύναμης και εξουσίας, όπως πολύ εύστοχα έχει καταγράφει : «Τα τελευταία τριάντα χρόνια οι σχέσεις κομμάτων, πολιτικών προσώπων και κυβερνήσεων με τις επιχειρήσεις, τις τράπεζες, και τους ισχυρούς του πλούτου κατέστη ιδιαιτέρως προβληματική σε πολλές χώρες της δύσης. Η σχέση αυτή οδήγησε, ειδικώς σε χώρες όπως η Ελλάδα, στις οποίες παρατηρούνται υψηλότατα επίπεδα διαφθοράς μεταξύ των δημοσίων προσώπων, σε μια ανομολόγητη αλλά ισχυρότατη ανάσχεση της αποτελεσματικής λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών.»
( δείτε περισσότερα στο http://www.antinews.gr/?p=4957)
Στη μάχη για επικράτηση, το να τεθεί το κράτος και οι φορείς του υπό “έλεγχο”, μπορεί να αποτελέσει ιδιαίτερα πειστικό και αξιόπιστο μέσο προώθησης συμφερόντων κάθε είδους. Η πολύτιμη κάλυψη που παρέχουν, λιγότερο ή περισσότερο δημοκρατικά καθορισμένοι θεσμοί, τα κοινωνικά “θύματα” που δημιουργούνται με γεωμετρική πρόοδο στο περιθώριο της σύγκρουσης των δυνάμεων και οι συνεχώς εντεινόμενες ανισότητες που δημιουργούνται, διαμορφώνουν μια άκρως επικίνδυνη κατάσταση για την κοινωνική συνοχή και εντείνουν την ανησυχία για την υπόσταση της ίδιας της κοινωνίας.
Από τη συγκρότηση των πρώτων κοινωνιών, ο άνθρωπος άρχισε να μέριμνα για την εξασφάλιση της ευημερίας, αντιμετωπίζοντας το ζήτημα της όσο το δυνατόν πληρέστερης κάλυψης των αναγκών του. Το βασικό πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι, τα μέσα που έχει στη διάθεση του για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, δεν είναι ούτε απεριόριστα ως σύνολο, ούτε εξίσου κατάλληλα όλα για την κάλυψη διαφορετικών αναγκών. Το ίδιο πρόβλημα συνεχίζει να υφίσταται μέχρι σήμερα και εκτιμάται ότι θα συνοδεύσει τον άνθρωπο στην πορεία του ανά τους αιώνες. Τα μέσα που χρειάζονται για την ικανοποίηση αναγκών, τα έχουμε ορίσει ως οικονομικά αγαθά (προϊόντα και υπηρεσίες) και τους πόρους που είναι απαραίτητοι για την παραγωγή των παραπάνω, ως παραγωγικούς συντελεστές.
Οι τρόποι αντιμετώπισης του βασικού οικονομικού προβλήματος και τον επιμέρους ζητημάτων που θέτει, προσδιορίζουν αν και σε ποιο βαθμό, επιτρέπεται στα μέλη της κοινωνίας να κατέχουν παραγωγικούς συντελεστές, από το ποιο κριτήριο και σε ποιο βαθμό τα μελή της κοινωνίας έχουν πρόσβαση στα οικονομικά αγαθά και τέλος, από το ποιος και με ποιο κριτήριο αποφασίζει για την ποσότητα και το είδος των παραγόμενων αγαθών. Σε συντομία, το σύνολο των μηχανισμών επίλυσης των παραπάνω ζητημάτων, περιγράφεται ως οικονομικό σύστημα παραγωγής. (καπιταλισμός, σοσιαλισμός, κομουνισμός και οι συνδυασμοί τους, σε συστήματα μεικτής οικονομίας.)
Το μέγεθος της συμμέτοχης των μελών μιας κοινωνίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την επιλογή ή διαμόρφωση του συστήματος καθώς και ο βαθμός αποδοχής του αποτελέσματος από τους εκάστοτε άρχοντες ή κρατούντες, αποκαλύπτει το βαθμό δημοκρατικής συνείδησης και ευαισθησίας της κοινωνίας. Με τη σειρά του ο βαθμός εκδημοκρατισμού μιας κοινωνίας, προσδιορίζει το πολίτευμα της.
Στις σύγχρονες κοινωνίες δεν υπάρχουν αμιγή συστήματα αλλά έχουν επικρατήσει τα συστήματα μεικτής οικονομίας, διαθέτοντας λιγότερο ή περισσότερο έντονα, καπιταλιστικά χαρακτηριστικά. Σε αυτό το πλαίσιο, η κοινωνία πλέον δεν καλείται να επιλέξει ένα σύστημα, αλλά περιορίζεται στο να διαμορφώσει λεπτομέρειες του ήδη υπάρχοντος, προσδίδοντας του ή αφαιρώντας του χαρακτηριστικά. Ο τρόπος με τον οποίο σήμερα στις δημοκρατικές κοινωνίες διαμορφώνεται και εκφράζεται η συλλογική βούληση, είναι μια σύνθετη διαδικασία στην οποία συμμετέχουν πολιτικά κόμματα, οργανώσεις πολιτών, επαγγελματικές, εργοδοτικές ενώσεις, ενώσεις εργαζομένων κ.α.
Βασικό άξονα του παραπάνω μοντέλου αποτελεί το κράτος. Η μορφή του σύγχρονου κράτους, ως η αυτοδύναμη οργάνωση ενός λαού, στη βάση ενός αποδεκτού συνόλου κανόνων δικαίου, δημιουργεί στο κράτος και τους φορείς του, την υποχρέωση αποδοχής και εφαρμογής της συλλογικής βούλησης. Ανεξάρτητα από το ποια χαρακτηριστικά έχει αποκτήσει το οικονομικό σύστημα που έχει επιλεγεί, το κράτος ειτε σαν παραγωγός και διανομέας μεγάλης κλίμακας, αγαθών και υπηρεσιών, ειτε ως ρυθμιστής του πλαισίου μέσα στο οποίο δουν και κινούνται τα μέλη της κοινωνίας, τόσο ως παραγωγοί αγαθών και υπηρεσιών όσο και ως καταναλωτές, αποτελεί καθοριστικό και ουσιαστικό παράγοντα για την ευημερία μιας κοινωνίας
Θεωρητικά, το μοντέλο που περιγράφηκε παραπάνω, θα έπρεπε να αποτελεί συνταγή επιτυχίας, εύρυθμης λειτουργίας και ευημερίας κάθε κοινωνίας. Στην πράξη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Όλοι οι παραπάνω εμπλεκόμενοι πόλοι, με διαφορετικά και αντικρουόμενα συμφέροντα και προτιμήσεις, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους προσπαθώντας να επιβάλλουν ένα σύνολο επιλογών. Ακόμα και οι επιλογές που έχουν αναδειχθεί με τον ποιο δημοκρατικό τρόπο, δεν είναι βέβαιο ότι έχουν αποκαλύψει τις πραγματικές προτιμήσεις των πολιτών – μελών της κοινωνίας, με αποτέλεσμα ο στόχος της ευημερίας να μην μπορεί να επιτευχθεί.
Τουλάχιστον ο εκτελεστικός μηχανισμός του σημερινού κράτους, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του πολιτικού συστήματος, αφού αποτελούν αλληλεξαρτώμενα και συγκοινωνούντα κομμάτια του ίδιου μηχανισμού εξουσίας. Το κράτος ως ο ρυθμιστής, αποδεκτής και προστάτης των επιλογών του κοινωνικού συνόλου, αδυνατεί να επιτελέσει τον πιο πάνω ρόλο του και ανάμεσα στις δυνάμεις που αλληλοσυγκρούονται προσπαθώντας ειτε να προασπίσουν ειτε να επεκτείνουν τα κεκτημένα τους, περιορίζεται στην τήρηση ισορροπιών. Από την άλλη πλευρά, οι συγκρουόμενες δυνάμεις στην προσπάθεια να υπερασπιστούν τα κεκτημένα τους, αντιμετωπίζουν το κράτος ως λάφυρο που θα αποτελέσει πηγή πλουτισμού, επιπλέον δύναμης και εξουσίας, όπως πολύ εύστοχα έχει καταγράφει : «Τα τελευταία τριάντα χρόνια οι σχέσεις κομμάτων, πολιτικών προσώπων και κυβερνήσεων με τις επιχειρήσεις, τις τράπεζες, και τους ισχυρούς του πλούτου κατέστη ιδιαιτέρως προβληματική σε πολλές χώρες της δύσης. Η σχέση αυτή οδήγησε, ειδικώς σε χώρες όπως η Ελλάδα, στις οποίες παρατηρούνται υψηλότατα επίπεδα διαφθοράς μεταξύ των δημοσίων προσώπων, σε μια ανομολόγητη αλλά ισχυρότατη ανάσχεση της αποτελεσματικής λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών.»
( δείτε περισσότερα στο http://www.antinews.gr/?p=4957)
Στη μάχη για επικράτηση, το να τεθεί το κράτος και οι φορείς του υπό “έλεγχο”, μπορεί να αποτελέσει ιδιαίτερα πειστικό και αξιόπιστο μέσο προώθησης συμφερόντων κάθε είδους. Η πολύτιμη κάλυψη που παρέχουν, λιγότερο ή περισσότερο δημοκρατικά καθορισμένοι θεσμοί, τα κοινωνικά “θύματα” που δημιουργούνται με γεωμετρική πρόοδο στο περιθώριο της σύγκρουσης των δυνάμεων και οι συνεχώς εντεινόμενες ανισότητες που δημιουργούνται, διαμορφώνουν μια άκρως επικίνδυνη κατάσταση για την κοινωνική συνοχή και εντείνουν την ανησυχία για την υπόσταση της ίδιας της κοινωνίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου