ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΚΟΥΚΟΥΛΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΥΜΠΟΥΡΑΣ.

Κοινό χαρακτηριστικό των κρατούντων κάθε κοινωνικού σχηματισμού, είναι η προσπάθεια να βρεθούν και να εφαρμοστούν οι μηχανισμοί που θα τους επιτρέψουν να διατηρήσουν ή και να επεκτείνουν την κυριαρχία και το ρόλο τους. Υπό αυτή την οπτική, ο μεγαλύτερος κίνδυνος που υφίστανται προέρχεται από κάθε προσπάθεια μεταβολής του κοινωνικού και οικονομικού ισχύοντος καθεστώτος. Μια πολύ αποτελεσματική μέθοδος, για την προστασία από τον παραπάνω κίνδυνο, είναι η δαιμονοποίηση κάθε άποψης, προσπάθειας, δράσης που μπορεί να επιφέρει οποιαδήποτε αλλαγή στο ισχύον καθεστώς.

Στην Ευρώπη, ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε η Ιερή Συμμαχία, με γνωστό ρόλο και μεθόδους. Αξίζει να θυμηθεί κάποιος τον τρόπο με τον οποίο, κατά τον 17ο αι. καταπνίγονταν κοινωνικά κινήματα, αλλά και πώς αντιμετωπίζονταν εθνικοί απελευθερωτικοί αγώνες, όπως η επανάσταση του ελληνικού γένους το 1821. Συλλήβδην, όλες οι προσπάθειες για ανεξαρτησία, ελευθέρια, αυτοδιάθεση, αντιμετωπίζονταν με παρόμοιο τρόπο. Η πιο απλή, εύκολη και πιασάρικη κατηγόρια, ήταν ο χαρακτηρισμός όλων των παραπάνω κινημάτων, ως τρομοκρατικά. Στη συνεχεία τα μέλη της Ιερής Συμμαχίας, ως οι θεματοφύλακες της νομιμότητας, αλλά στην πραγματικότητα προστάτες της ισχύουσας κατάστασης και των κεκτημένων τους, παρενέβαιναν, με τον τρόπο που τους βόλευε, είτε πνίγοντας τις εξεγέρσεις στο αίμα, είτε χρησιμοποιώντας τα κινήματα ως ευκαιρία επέμβασης σε αλλά κράτη.

Από τότε έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι της Ιστορίας, ρόλοι έχουν αλλάξει, νέοι θεσμοί έχουν θεσπιστεί, κράτη έχουν συσταθεί ενώ άλλα εξαφανιστεί. Ωστόσο η παλιά τεχνική, αναμορφωμένη και εμπλουτισμένη, εξακολουθεί να χρησιμοποιείται με μεγάλη επιτυχία. Οι κρατούντες, βαπτίζουν τρομοκρατία οποιαδήποτε ενέργεια, πράξη ή κίνημα, αντιτίθεται στα σχέδια τους, αναλάμβαναν να αποκαταστήσουν την τάξη, τη νομιμότητα, την ειρήνη και τη δημοκρατία, είτε “στήνουν” τέτοια “κινήματα”, χώνοντας τη μύτη τους στα εσωτερικά κρατών, ελέγχοντας πολιτεύματα, χειραγωγώντας κοινωνίες και εγκαθιστώντας με διαφόρους τρόπους, βολικές κυβερνήσεις.

Στην Ελλάδα, η τρομοκρατία εμφανίστηκε μετά την πτώση της χούντας, από αντιδικτατορικές ομάδες που πίστευαν ότι η μεταπολίτευση δεν έφερε και δημοκρατία και θεώρησαν ότι ο αγώνας έπρεπε να συνεχιστεί. Ωστόσο είναι άδικο να ανακατέψουμε τους σύγχρονους κουμπουροφόρους, με όσους εναντιώθηκαν στη χούντα. Έξαλλου το ισχύον σύνταγμα, αναγνωρίζει το δικαίωμα και την υποχρέωση σε όλους τους Έλληνες, να αντιστέκονται με κάθε μέσο, στην βίαιη κατάλυση του. (Αρ. 120 παρ. 4 )
http://www.parliament.gr/politeuma/syntagmaDetails.asp?ArthroID=124

Εκείνες οι ομάδες, τα πρώτα χτυπήματα των οποίων είχαν σημαντική λαϊκή αποδοχή, σταδιακά διαβρώθηκαν από μυστικές υπηρεσίες, εκφυλίστηκαν, αποκόπηκαν από το λαό, τις ανάγκες και τις διεκδικήσεις του και απογυμνωμένες από κάθε μαζικό λαϊκό έρεισμα, έφτασαν στη σημερινή μορφή, που τις καθιστά ιδιαίτερα επικίνδυνες και επιζήμιες, για το κοινωνικό σύνολο.

Κανένας διεθνής οργανισμός δεν έχει καθορίσει ένα κοινά αποδεκτό ορισμό, που να περιγράφει το φαινόμενο και τις διαστάσεις της τρομοκρατίας, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται αναλόγως όπως και όποτε βολεύει. Τις τελευταίους μέρες, μεγάλη κουβέντα γίνετε για την αναβίωση της τρομοκρατία στη χώρα και στους κίνδυνους που κρύβονται πίσω από αυτή. Για την οικονομία της κουβέντας και βλέποντας πως αντιμετωπίζεται από την ευρύτερη κοινή γνώμη, ο τρόπος δράσης και η επιχειρηματολογία αυτών των ομάδων, θα ορίσουμε ως τρομοκρατία, την προσπάθεια να ανατραπεί με ένοπλη δράση το ισχύον πολίτικο, οικονομικό σύστημα.

Οι σημερινές οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, η επιθετικά αυξανόμενη φτώχια, οι κοινωνικές ανισότητες, η εκμετάλλευση, ο αποκλεισμός, το έλλειμμα δημοκρατίας σε όλες σχεδόν τις εκφράσεις της δημοσιάς ζωής, η ακραία και εντεινόμενη κρατική καταστολή, δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για κοινωνικές αντιδράσεις, οι οποίες υπό προϋποθέσεις μπορούν να επιδιώξουν και είναι ικανές να επιτύχουν, δομικές μεταβολές του ισχύοντος συστήματος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μαζί με αυτούς που δίκαια διαμαρτύρονται, αντιδρούν και επιδιώκουν αλλαγές, χρησιμοποιώντας κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους, είναι δεδομένο ότι θα υπάρξουν άτομα, φορείς πιο ακραίων απόψεων και τακτικών, που εν δυνάμει μπορούν να αποδεχθούν τη χρήση βιας, ένοπλης ή μη. Ωστόσο, π.χ “…καμιά σχέση με την εξεγερσιακή και επαναστατική (αντι)βία δεν έχουν φασιστικές συμπεριφορές σαν αυτή κατά του φίλου καθηγητή Γιάννη Πανούση, τρομοκρατικές επιθέσεις και δολοφονίες, καταστροφές δημοσίων αγαθών, βανδαλισμοί σε σχολεία και δημόσια κτίρια, εμπρησμοί και λεηλασίες σε βάρος βιοπαλαιστών, «μπαχαλάκηδων» χουλιγκανισμός και πλιάτσικο” http://new.enet.gr/?i=news.el.article&id=19915

Η αίσθηση που δημιουργείται είναι, ότι εκεί που η δράση κουκουλοφόρων προβοκατόρων και πρακτόρων, δεν επαρκεί να πυροδοτήσει τους υπόλοιπους ανεγκέφαλους τραμπούκους, που θα σπιλώσουν και θα υποβαθμίσουν μια κοινωνική κινητοποίηση ή πρωτοβουλία, επιστρατεύονται τα μεγάλα μέσα.

Με την παρέμβαση, στήριξη και ενίσχυση μέσω μηχανισμών του ιδίου του συστήματος, οι διαβρωμένες, “επαναστατικές” ένοπλες ομάδες, ψαρεύοντας ως μέλη λοιπούς ανεγκέφαλους του “αντιεξουσιαστικού” χώρου εφαρμόζουν μεθόδους και πρακτικές, οι οποίες θέτουν την κοινωνία απέναντι τους. “Εραστής της ελευθερίας, πάνω απ' όλα, ο χωρίς εισαγωγικά αντεξουσιαστής, δηλαδή ο συνειδητός αναρχικός, ξέρει καλά τα όριά της: Εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Σέβεται τη ζωή ως αυταξία και τη μάνα φύση. Διακονεί την κοινωνική αλληλεγγύη και υπερασπίζεται το δικαίωμα να είσαι διαφορετικός και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Πολέμιος κάθε ολοκληρωτισμού…”
http://new.enet.gr/?i=news.el.article&id=19915
Η στάση της κοινωνίας ακόμα και απέναντι σε κακοποιούς ή κατηγορούμενους του κοινού ποινικού δίκαιου, που εκδηλώνουν έμπρακτα, σεβασμό στην ανθρωπινή ζωή και κοινωνική αλληλεγγύη, είναι πολύ πιο ευνοϊκή από ότι απέναντι στους αυτόκλητους “επαναστάτες”.
(http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,id=18551204 )

Η αδιαφορία για την ύψιστη αξία της ανθρώπινης ζωής, η στοχοποίηση ανθρώπων που μπορεί απλά να βρεθούν σε λάθος τόπο λάθος χρόνο ή να κάνουν “λάθος” δουλειά, οι απειλές για χτυπήματα στα τυφλά, δε μπορούν να αναγνωριστούν ως κοινωνική δράση. Αποτελούν όμως ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο στην προσπάθεια των κρατούντων να προστατευτούν από τις αλλαγές του κοινωνικού και οικονομικού συστήματος και καθίστανται ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος ανάσχεσης, κάθε μαζικού κοινωνικού κινήματος, στη γέννηση του.

Υιοθετώντας τη λογική και τις πρακτικές του συστήματος που επιδιώκεις να αλλάξεις, δε σε διαφοροποιεί από αυτό, ούτε σε κάνει καλύτερο του. Σε κάνει υποχείριο του, ένα ακόμα αλλοτριωμένο κομματάκι του. Το να γίνουν στόχος τεχνικοί και δημοσιογράφοι του πεζοδρομίου, ειδικοί φρουροί και αστυνομικοί των €700 - €800, δε προσφέρει καμία υπηρεσία στα κοινωνικά κινήματα, αλλά στο ίδιο το σύστημα. Το να ανατιναχτεί ένα οικοδομικό τετράγωνο, ή ένα υπουργείο σκοτώνοντας μερικές δεκάδες ανθρώπους, το σύστημα δεν πληγώνεται, ούτε αλλάζει. Το να σμιλευτεί μια φοβισμένη και φοβική κοινωνία γυρίζοντας την πλάτη στα κοινωνικά κινήματα που διεκδικούν ακόμα και τα δικαιότερα αιτήματα, δεν μπορεί να είναι το ζητούμενο οποιουδήποτε, αλλά επιδίωξη του συστήματος.

Έχοντας διαθέσιμες όλες τις δικαιολογίες που χρειάζεται, μπορεί να θέσει σε λειτουργία το μηχανισμό που του εξασφαλίζει την ύπαρξη του, αναλλοίωτη. Νομιμοποιείται να δείξει το αληθινό του πρόσωπο, εφαρμόζοντας τα πιο ακραία μέτρα καταστολής, την περικοπή των ατομικών ελευθεριών, το περιορισμό της ελεύθερης έκφρασης και σκέψης.
Και όλα αυτά, με εξασφαλισμένη την ανοχή και την αποδοχή της κοινωνίας.

ΑΠΟ ΤΟ ΔΟΥΛΕΜΠΟΡΙΟ ΣΤΟ FLEXICURITY

Διαχρονικά σε κάθε κοινωνία, οι τρόποι που επιλέγονται για να αντιμετωπιστεί το βασικό οικονομικό πρόβλημα, αποδείχθηκαν ικανοί και επαρκείς για να προσδιορίσουν σε καθοριστικό βαθμό, τον τρόπο οργάνωσης και τη δομή της, αλλά και να διαμορφώσουν ήθη, έθιμα και νόμους. Η επιρροή αυτή ασκείται και στις σύγχρονες, σαφώς πιο πολύπλοκες, κοινωνίας σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό

Από την αρχαιότητα και μέχρι τη βιομηχανική “επανάσταση”, η εντάσεως εργασίας παραγωγή επέβαλε τη χρήση δούλων. Το άτομο που θα βρισκόταν στην κατάσταση του δούλου, έχανε την ανθρώπινη υπόσταση και θεωρούνταν “πράγμα”. Γινόταν αντικείμενο αγοραπωλησίας και σε κάποιες περιπτώσεις, αν όχι πάντα, εξαιρούνταν ακόμα και από τη θεϊκή εύνοια. Κατά συνέπεια, η δουλεία και οι δραστηριότητες που τη συνόδευαν, όχι μόνο δεν ήταν παράνομες άλλα θεωρούνταν απαραίτητες και δεν τέθηκε ποτέ ζήτημα ηθικής αμφισβητήσεις αυτών των πράξεων. Με την πάροδο των αιώνων, την τεχνολογική εξέλιξη και την αλλαγή των σχέσεων παράγωγης – εργασίας, η δουλεία τουλάχιστον με τη μορφή που περιγράφηκε παραπάνω, έχει καταργηθεί.

Στη σύγχρονη εποχή, η προσπάθεια των εργοδοτών για συμπίεση του κόστους παραγωγής, υπήρξε καταστροφική απέναντι στα εργασιακά δικαιώματα. Η μη καταβολή επιδομάτων, δώρων, δεδουλευμένων υπερωριών αλλά και η εργασία με σύμβαση έργου (μπλοκάκια), η ανασφάλιστη ή μισό-ασφαλισμένη εργασία (πρόσφατα παραδείγματα με εργάτες κρυμμένος σε ψυγεία και ταράτσες) αποτελούν τις συνηθέστερες περιπτώσεις παρανομιών σε βάρος των εργαζομένων. Υπάρχουν και οι πιο χοντρές περιπτώσεις, με απολύσεις γυναικών στην αρχή της εγκυμοσύνης με διάφορα προσχήματα χωρίς αποζημίωση, εργασία σε περιόδους αναρρωτικής άδειας κ.α. Έχουν χρησιμοποιηθεί τόσο πολύ οι παραπάνω τρόποι “περιορισμού” του κόστους, ώστε κάποια στιγμή έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της πραγματικότητας και άρχισε να μην κάνει ιδιαίτερη εντύπωση.

Ιδιαίτερα σε εποχές όπως αυτές που ζούμε σήμερα, με την επίσημα καταγεγραμμένη ανεργία να καλπάζει και την ανεπίσημη ανεργία να οργιάζει, είναι φανερό ότι οι οπαδοί του παραπάνω δόγματος “περιορισμού” του κόστους, βρίσκουν περιθώριο λαμπρής δράσης. Κάθε εργοδότης έχει ένα στρατό άνεργων στη διάθεση του, για να επιλέξει εκείνους που διαθέτουν πτυχίο ,μεταπτυχιακό, γλώσσες, γνώση πληροφορικής και προϋπηρεσία για μια οποιαδήποτε θέση, που ταιριάζουν πιο πολύ στα γούστα του και είναι διατεθειμένοι να εργαστούν υφιστάμενοι εκπτώσεις στα εργασιακά τους δικαιώματα και στις αποδοχές τους.

Η ανεργία ως οικονομικό μέγεθος, δεν περιλαμβάνεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας, οπότε δε μας βάζουν “χέρι” οι εταίροι στην ΕΕ, γι΄αυτο η κάθε κυβέρνηση χέστηκε να την πολεμήσει. Επιπλέον κάνει λίγο τα στραβά μάτια, προκειμένου οι επιχειρήσεις να γίνουν πιο “ανταγωνιστικές”. Αντίθετα ο πληθωρισμός, (για την αντιμετώπιση του οποίου απαιτούνται και πολιτικές αντίθετες από αυτές για την καταπολέμηση της ανεργίας) περιλαμβάνεται και για να μην τεθεί η χώρα υπό επιτήρηση, νυν υπέρ πάντων ο αγών. (κατά του πληθωρισμού εννοείται ). Στο κάτω - κάτω βρε αδερφέ, ο πληθωρισμός αφορά όλη την οικονομία (π.χ το ΣΕΒ & τις τράπεζες), ενώ η ανεργία αφορά μονό τον άνεργο και ίσως την οικογένεια του (τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα).

Με αυτά και με εκείνα τα τερτίπια, πετύχαμε υψηλή “ανάπτυξη” (του κώλου) άλλα τώρα δεν μπορούμε να αγοράσουμε αυτά που παράξαμε. Επειδή δεν αγοράζουμε, μειώνεται η παραγωγή. Οι εταιρίες έχουν τη δύναμη και προτιμούν να συμπιέσουν ακόμα περισσότερο το εργατικό κόστος, μη θεμιτά ή αθέμιτα μέσα, παρά να περιορίσουν τα δικά τους κέρδη, προφυλάσσοντας ή ενισχύοντας το εισόδημα των πολιτών, που στην τελική πάλι στην τσέπη τους θα καταλήξει, αφού ο κόσμος θα ξαναρχίσει να καταναλώνει.

Το τραγικότερο είναι ότι μερικοί “αγωνιώδεις” αυτόκλητοι σωτήρες της οικονομίας και της κοινωνίας, βρήκαν την ευκαιρία λόγω της οικονομικής κρίσης, να καλύψουν και νομικά την κατάσταση που σέρνεται χρόνια ολόκληρα, με όσους αναγκάζονται να υπομένουν τα παραπάνω. Η επιχείρηση θα μπορεί να απασχολεί με μειωμένο ωράριο τον εργαζόμενο, αμείβοντας τον μειωμένα, προκειμένου να αποφευχθεί η απόλυση. Παλιός ο ασεβής πόθος, με νέο περιτύλιγμα, αφού όταν τα παραπάνω διατυπώθηκαν αρχικά σαν σκέψη ήδη εφαρμόζονταν ως άτυπη πρακτική και διανύαμε περιόδους υψηλής “ανάπτυξης”, κοπτόμενοι για την ανταγωνιστικότητα. Το νέο εύρημα περιγράφηκε με τον ορό flexicurity (flexibility + security, ευελιξία + ασφάλεια); Όπως το καταλαβαίνω, αυτό σημαίνει ότι κάποιοι θα πρέπει να γίνουν “ευέλικτοι” με ελαστικά δικαιώματα (όπως το λάστιχο), δουλεύοντας όσο, οπότε και όπως τους ζητηθεί. Έτσι κάτι άλλο θα προφυλαχθεί και θα καταστεί “ασφαλές” (μάλλον τα κέρδη πάλι)

Κρατικοί φορείς δηλώνουν ότι απορρίπτουν την ιδέα, συνεχίζοντας τον “παρεμβατικό” τους ρόλο στην οικονομία, με γνώμονα την προφύλαξη του κοινωνικού συνόλου και του συμφέροντος του. Με τη διαφορά ότι αυτό που φέρονται να απορρίπτουν, συμβαίνει εδώ και χρόνια, άτυπα, υπόγεια. Η κοινωνία το βιώνει και το συνηθίζει σιγά-σιγά. Μειωμένη εργασία, μειωμένη αμοιβή, μειωμένη ζωή.

Αν δε θεσμοθετηθεί τώρα στην Ελλάδα, αργά ή γρήγορα θα γίνει κάπου άλλου. Και θα έρθει και εδώ, ίσως με μια μικρή καθυστέρηση. Και θα το ανεχτούμε και αυτό. Ίσως όχι εμείς, τα παιδιά μας. Και θα κοιτάζουμε ανήμποροι να αλλάξουμε την κατάσταση, το ίδιο απελπισμένοι με τους δικούς μας γονείς σήμερα. Παγιδευμένοι στο λάκκο που σκάφτεται κάτω από τα πόδια μας και μετατρέπεται σταδιακά σε τάφο.

Από πάνω, η γενιά τον €600- €700, με πολλούς να ζηλεύουν την τύχη της, αφού ανήκουν σε μια άλλη γένια που δεν τη δείχνουν τα media. Η γενιά των 2.000.000 ανθρώπων που ζουν κάτω από το όριο της φτωχιάς και του 1.000.000 που μόλις το ξεπερνούν. Που προσπαθεί με κάθε τρόπο να ξεφύγει από την ανέχεια στρεφόμενη στο κράτος - εργοδότη σε σώματα ασφαλείας και ένοπλες δυνάμεις. Η γενιά άλλων τόσων που μέρα με τη μέρα φοβούνται ότι θα βρεθούν στην ίδια θέση. Και ίσως βρεθούν, αργά ή γρήγορα, ακόμα και αυτοί που δεν το περιμένουν.

Με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα το σύστημα, τα φαινόμενα ανισοκατανομής πλούτου θα παίρνουν τη μορφή ληστείας, θα γίνονται πιο κραυγαλέα, πιο βίαια και θα δημιουργούν βαθιές ανισότητες πιο επιθετικά και πιο καταστροφικά. Η ανισότητες καλλιεργούν εχθρότητα, μίσος και βια. Η βια γεννάει περισσότερη και πιο ακραία βια, οδηγώντας σε φαύλο κύκλο. Οι κοινωνίες κινδυνεύουν με εκφυλισμό, επιβεβαιώνοντας χολιγουντιανά σενάρια απόλυτης καταστροφής και ανελέητου αγώνα επιβίωσης, που επαναφέρουν ξεχασμένα ζωώδη ένστικτα. Ίσως χρειαστεί να προετοιμαστούμε να ζήσουμε και εμείς, εικόνες που μόνο στην τηλεόραση έχουμε δει, από χώρες π.χ της Λατινικής Αμερικής, την προηγούμενη δεκαετία.

ΣΥΣΤΗΜΑ, ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Υπάρχει ένας απλός συλλογισμός, καταγεγραμμένος στα περισσότερα βιβλία οικονομικής θεωρίας, ο οποίος φαίνεται ότι δεν έχει εκτιμηθεί σε όλη του την έκταση. Σύμφωνα με αυτόν, η οικονομία αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία στηρίζεται όλο το κοινωνικό οικοδόμημα με αποτέλεσμα το τελευταίο να δέχεται όλες τις επιπτώσεις από τη λειτουργία της.

Από τη συγκρότηση των πρώτων κοινωνιών, ο άνθρωπος άρχισε να μέριμνα για την εξασφάλιση της ευημερίας, αντιμετωπίζοντας το ζήτημα της όσο το δυνατόν πληρέστερης κάλυψης των αναγκών του. Το βασικό πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι, τα μέσα που έχει στη διάθεση του για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, δεν είναι ούτε απεριόριστα ως σύνολο, ούτε εξίσου κατάλληλα όλα για την κάλυψη διαφορετικών αναγκών. Το ίδιο πρόβλημα συνεχίζει να υφίσταται μέχρι σήμερα και εκτιμάται ότι θα συνοδεύσει τον άνθρωπο στην πορεία του ανά τους αιώνες. Τα μέσα που χρειάζονται για την ικανοποίηση αναγκών, τα έχουμε ορίσει ως οικονομικά αγαθά (προϊόντα και υπηρεσίες) και τους πόρους που είναι απαραίτητοι για την παραγωγή των παραπάνω, ως παραγωγικούς συντελεστές.

Οι τρόποι αντιμετώπισης του βασικού οικονομικού προβλήματος και τον επιμέρους ζητημάτων που θέτει, προσδιορίζουν αν και σε ποιο βαθμό, επιτρέπεται στα μέλη της κοινωνίας να κατέχουν παραγωγικούς συντελεστές, από το ποιο κριτήριο και σε ποιο βαθμό τα μελή της κοινωνίας έχουν πρόσβαση στα οικονομικά αγαθά και τέλος, από το ποιος και με ποιο κριτήριο αποφασίζει για την ποσότητα και το είδος των παραγόμενων αγαθών. Σε συντομία, το σύνολο των μηχανισμών επίλυσης των παραπάνω ζητημάτων, περιγράφεται ως οικονομικό σύστημα παραγωγής. (καπιταλισμός, σοσιαλισμός,  κομουνισμός και οι συνδυασμοί τους, σε συστήματα μεικτής οικονομίας.)

Το μέγεθος της συμμέτοχης των μελών μιας κοινωνίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την επιλογή ή διαμόρφωση του συστήματος καθώς και ο βαθμός αποδοχής του αποτελέσματος από τους εκάστοτε άρχοντες ή κρατούντες, αποκαλύπτει το βαθμό δημοκρατικής συνείδησης και ευαισθησίας της κοινωνίας. Με τη σειρά του ο βαθμός εκδημοκρατισμού μιας κοινωνίας, προσδιορίζει το πολίτευμα της.

Στις σύγχρονες κοινωνίες δεν υπάρχουν αμιγή συστήματα αλλά έχουν επικρατήσει τα συστήματα μεικτής οικονομίας, διαθέτοντας λιγότερο ή περισσότερο έντονα, καπιταλιστικά χαρακτηριστικά. Σε αυτό το πλαίσιο, η κοινωνία πλέον δεν καλείται να επιλέξει ένα σύστημα, αλλά περιορίζεται στο να διαμορφώσει λεπτομέρειες του ήδη υπάρχοντος, προσδίδοντας του ή αφαιρώντας του χαρακτηριστικά. Ο τρόπος με τον οποίο σήμερα στις δημοκρατικές κοινωνίες διαμορφώνεται και εκφράζεται η συλλογική βούληση, είναι μια σύνθετη διαδικασία στην οποία συμμετέχουν πολιτικά κόμματα, οργανώσεις πολιτών, επαγγελματικές, εργοδοτικές ενώσεις, ενώσεις εργαζομένων κ.α.

Βασικό άξονα του παραπάνω μοντέλου αποτελεί το κράτος. Η μορφή του σύγχρονου κράτους, ως η αυτοδύναμη οργάνωση ενός λαού, στη βάση ενός αποδεκτού συνόλου κανόνων δικαίου, δημιουργεί στο κράτος και τους φορείς του, την υποχρέωση αποδοχής και εφαρμογής της συλλογικής βούλησης. Ανεξάρτητα από το ποια χαρακτηριστικά έχει αποκτήσει το οικονομικό σύστημα που έχει επιλεγεί, το κράτος ειτε σαν παραγωγός και διανομέας μεγάλης κλίμακας, αγαθών και υπηρεσιών, ειτε ως ρυθμιστής του πλαισίου μέσα στο οποίο δουν και κινούνται τα μέλη της κοινωνίας, τόσο ως παραγωγοί αγαθών και υπηρεσιών όσο και ως καταναλωτές, αποτελεί καθοριστικό και ουσιαστικό παράγοντα για την ευημερία μιας κοινωνίας

Θεωρητικά, το μοντέλο που περιγράφηκε παραπάνω, θα έπρεπε να αποτελεί συνταγή επιτυχίας, εύρυθμης λειτουργίας και ευημερίας κάθε κοινωνίας. Στην πράξη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Όλοι οι παραπάνω εμπλεκόμενοι πόλοι, με διαφορετικά και αντικρουόμενα συμφέροντα και προτιμήσεις, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους προσπαθώντας να επιβάλλουν ένα σύνολο επιλογών. Ακόμα και οι επιλογές που έχουν αναδειχθεί με τον ποιο δημοκρατικό τρόπο, δεν είναι βέβαιο ότι έχουν αποκαλύψει τις πραγματικές προτιμήσεις των πολιτών – μελών της κοινωνίας, με αποτέλεσμα ο στόχος της ευημερίας να μην μπορεί να επιτευχθεί.

Τουλάχιστον ο εκτελεστικός μηχανισμός του σημερινού κράτους, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του πολιτικού συστήματος, αφού αποτελούν αλληλεξαρτώμενα και συγκοινωνούντα κομμάτια του ίδιου μηχανισμού εξουσίας. Το κράτος ως ο ρυθμιστής, αποδεκτής και προστάτης των επιλογών του κοινωνικού συνόλου, αδυνατεί να επιτελέσει τον πιο πάνω ρόλο του και ανάμεσα στις δυνάμεις που αλληλοσυγκρούονται προσπαθώντας ειτε να προασπίσουν ειτε να επεκτείνουν τα κεκτημένα τους, περιορίζεται στην τήρηση ισορροπιών. Από την άλλη πλευρά, οι συγκρουόμενες δυνάμεις στην προσπάθεια να υπερασπιστούν τα κεκτημένα τους, αντιμετωπίζουν το κράτος ως λάφυρο που θα αποτελέσει πηγή πλουτισμού, επιπλέον δύναμης και εξουσίας, όπως πολύ εύστοχα έχει καταγράφει : «Τα τελευταία τριάντα χρόνια οι σχέσεις κομμάτων, πολιτικών προσώπων και κυβερνήσεων με τις επιχειρήσεις, τις τράπεζες, και τους ισχυρούς του πλούτου κατέστη ιδιαιτέρως προβληματική σε πολλές χώρες της δύσης. Η σχέση αυτή οδήγησε, ειδικώς σε χώρες όπως η Ελλάδα, στις οποίες παρατηρούνται υψηλότατα επίπεδα διαφθοράς μεταξύ των δημοσίων προσώπων, σε μια ανομολόγητη αλλά ισχυρότατη ανάσχεση της αποτελεσματικής λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών.»
( δείτε περισσότερα στο http://www.antinews.gr/?p=4957)

Στη μάχη για επικράτηση, το να τεθεί το κράτος και οι φορείς του υπό “έλεγχο”, μπορεί να αποτελέσει ιδιαίτερα πειστικό και αξιόπιστο μέσο προώθησης συμφερόντων κάθε είδους. Η πολύτιμη κάλυψη που παρέχουν, λιγότερο ή περισσότερο δημοκρατικά καθορισμένοι θεσμοί, τα κοινωνικά “θύματα” που δημιουργούνται με γεωμετρική πρόοδο στο περιθώριο της σύγκρουσης των δυνάμεων και οι συνεχώς εντεινόμενες ανισότητες που δημιουργούνται, διαμορφώνουν μια άκρως επικίνδυνη κατάσταση για την κοινωνική συνοχή και εντείνουν την ανησυχία για την υπόσταση της ίδιας της κοινωνίας.

Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΚΡΙΣΗΣ ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ

ΜΟΛΙΣ ΜΟΥ ΤΟ ΠΡΟΩΘΗΣΕ ΦΙΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΥΙΟΘΕΤΩ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩΣ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΩΣ!

Διαβάστε με προσοχή... (αξίζει τον κόπο)

Σκέψου ότι ζεις σε μια γειτονιά παλαιού τύπου. Από αυτές που βλέπεις στις ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες, ας πούμε -Λατέρνα, Φτώχεια και Φιλότιμο . Έχεις τώρα σ´αυτή τη γειτονιά ένα μπακάλικο -το αφεντικό του μαγαζιού, χοντρός αντιπαθέστατος αλλά αναγκαίος επειδή φέρνει τα πάντα, παστέλια, μαντολάτα, απορρυπαντικά, τρόφιμα, τσιγάρα -διαθέτει και τηλέφωνο «δια το κοινόν». Έχει και υπαλλήλους διάφορους ο χοντρός, βάλτους κι αυτούς στην ιστορία.

Τι κάνει λοιπόν ο χοντρός; Αγοράζει κοψοχρονιά και πουλάει σε τσιμπημένες τιμές, κλέβει και στο ζύγι -κονομάει γενικώς. Και όσο κονομάει, τόσο αγοράζει κι όσο αγοράζει, τόσο πουλάει όλο κι ακριβότερα -κονομάει χοντρικώς. Πουλώντας λιανικώς. Έχει φτιάξει τώρα ο χοντρός ένα κομπόδεμα μεγαλύτερο από τη μπάκα του. Τι να το κάνει; Οι τράπεζες δε δίνουν καλά επιτόκια, με τοκογλυφίες δε θέλει να μπλέκει καθότι επίφοβα πράγματα, για την πάρτη του δε γουστάρει να ξοδέψει επειδή τυγχάνει ολιγαρκής καρμίρης ο χοντρός -σκέφτεται λοιπόν, σπάει την κεφάλα του, τι να το κάνει το μπαγιόκο. «Ρε δεν ανοίγω ακόμα ένα μπακάλικο -να κονομάω από δυο πάντες;» λέει στο τέλος.

Τώρα υπάρχουν δυο μπακάλικα στη γειτονιά, μόνο που οι τιμές δεν πέφτουν (χαζός είναι ο χοντρός να τις ρίξει; αφού μόνος του κάνει παιχνίδι), αντιθέτως, λόγω εξόδων της αναπτυσσόμενης επιχείρησης (του χοντρού), οι τιμές ανεβαίνουν. Τι γίνεται μετά; Τι να γίνει; Μεροκαματιάρηδες οι άνθρωποι της γειτονιάς, δεν διαθέτουν κανένα μηχάνημα να κόβει αβέρτα χρήματα -οπότε δεν μπορούν πλέον να αγοράσουν τα εμπορεύματα του χοντρού. Πέφτουν τα έσοδα ανεβαίνουν τα έξοδα -τρελαίνεται ο χοντρός! Τι θ´απογίνει; Αποφασίζει να ανοίξει μπλοκάκι με βερεσέδια, καλύτερα να του χρωστάνε παρά να σαπίζει το εμπόρευμα στα ράφια. Αναθαρρεύουν λοιπόν οι μεροκαματιάρηδες της γειτονιάς κι αρχίζουν να ψωνίζουν όλο και περισσότερα με βερεσέ -το μπλοκάκι του χοντρού γίνεται κανονικός τηλεφωνικός κατάλογος.

Ξυπνάει, που λες, ένα πρωί ο χοντρός μέσα στον ιδρώτα. «Ρε τι γίνεται εδώ; Έχω καταντήσει να μου χρωστάνε μέχρι και τα καναρίνια το καναβούρι τους -που θα πάει αυτή η κατάσταση; Δεν έκανα καλά να ξανοιχτώ τόσο πολύ -άσε που ψυλλιάζομαι ότι οι μπαταξήδες της γειτονιάς δεν θα έχουν να με ξεχρεώσουν στον αιώνα τον άπαντα». Τι σκαρφίζεται λοιπόν ο μπακάλης ο χοντρός; Πάει στον γερο-τσιφούτη της γειτονίας, τον σιχαμερό που δανείζει με τόκους δέκα φορές πάνω από το νόμιμο. « Γερο-Λαδά αδερφέ μου, σώσε με! » παρακαλάει ο χοντρός. «Ξανοίχτηκα με τα βερεσέδια - κάνε κάτι να έρθω στα ίσα μου γιατί οι προμηθευτές πιέζουν κι εγώ μόνο το μπλοκάκι έχω!» Ο τσιφούτης την έχει από καιρό ανθιστεί τη φτιάξη, καθότι παλιός στο επάγγελμα και στην οικονομική ανάλυση. Αγοράζει λοιπόν το μπλοκάκι του χοντρού (κοψοχρονιά φυσικά) και όλα μέλι-γάλα.

Τώρα, αυτό το μπλοκάκι με τα βερεσέδια πρέπει κάπως να κλείσει -αλλά ο τσιφούτης είναι λεπτοκαμωμένο άτομο, καχεκτικό και φιλάσθενο ας πούμε. Φωνάζει λοιπόν κάτι καλόπαιδα της γειτονιάς, με πτυχία και περγαμηνές από τα καλύτερα Σωφρονιστικά Ιδρύματα της χώρας και τους ξηγιέται. «Φέρτε μου τα φράγκα κι από ότι μαζεύετε, 2% δικά σας». Ξαμολιούνται τα παιδιά, απειλούν, δέρνουν, σπάνε -κάτι μαζεύουν. Φτιάχνει την πρώτη μπάζα ο τσιφούτης αλλά είναι ακόμα παθητικός. Το μπλοκάκι ούτε που αδυνάτισε καθόλου, τετράπαχο παραμένει. Πάει λοιπόν στα δικαστήρια και τις αστυνομίες. «Βοηθήστε με καλοί μου άνθρωποι, φτωχός είμαι, το κομπόδεμά μου δάνεισα και τώρα δε με πληρώνουν επειδής είμαι γέρος κι ανήμπορος!» Φιλότιμοι οι σταυρωτήδες κάνουνε μια έτσι και ξεσπιτώνουν ένα κάρο κόσμο, αφού οι έρημοι οι άνθρωποι δεν έχουν να πληρώσουν. Κάθεται τώρα ο τσιφούτης και ξαναμετράει. Τι πήρε; Λίγα λεφτά και μπόλικα χαμόσπιτα. Ούτε καν τα χρήματα που έδωσε στον χοντρό μπακάλη δεν έπιασε, τραβάει τις αραιές τρίχες που του έχουν απομείνει ο τσιφούτης. «Πως την πάτησα με τον κανάγια! Που, ακόμα και σκλάβους να τους πουλήσω όσους είναι εδώ μέσα στο μπλοκάκι -τα λεφτά μου δεν θα τα βγάλω!»

Από την άλλη πλευρά ο μπακάλης έχει πέσει στα μαύρα πανιά. Γιατί όσα του έδωσε ο τσιφούτης δε φτάνουν ούτε για «ζήτω» -έχει ξανοιχτεί πολύ, έχει τιγκάρει τις αποθήκες σε εμπόρευμα, χρωστάει στους προμηθευτές και ο κόσμος δεν περνάει να ψωνίσει ούτε λουμίνια για το καντήλι. Πώς να περάσουν; Αφού δεν τους έχει μείνει ούτε κεραμίδι να βάλουν πάνω από το χάλι τους, να μην τους βλέπουν τα σύννεφα και τους φτύνουν καταιγιστικά, που λέει ο λόγος. Αρχίζει λοιπόν τις απολύσεις ο μπακάλης -την πληρώνουν οι μπακαλόγατοι και το παράρτημα ειδών μπακαλικής, μπας και σωθεί η επιχείρηση.

Έχουμε τώρα έναν τσιφούτη στα πρόθυρα αυτοκτονίας, έναν μπακάλη στα πρόθυρα εμφράγματος και τους μεροκαματιάρηδες δυο-τρία χιλιόμετρα βαθύτερα από τα πρόθυρα, στα υστερόθυρα, Καθαρτηρίου και Κολάσεως γωνία, για την ακρίβεια. Επειδή όμως τέτοια πράγματα δεν πρέπει να συμβαίνουν σε μια ευυπόληπτη κοινωνία, παρεμβαίνει το κράτος, να βάλει τάξη. Γιατί άνευ τσιφούτη δεν κινείται το χρήμα, άνευ μπακάλη δεν εισάγονται φουά γκρα και άνευ μεροκαματιάρηδων δεν εισπράττονται φόροι για να αγοραστεί το φουά γκρα -με νιώθεις;

Ερώτηση: τι πρέπει να κάνει το κράτος στη συγκεκριμένη περίπτωση; Τι μέτρα πρέπει να πάρει; Απαντήστε και εισπράττετε την βάσην ας πούμε!

Απαντήσεις που δώθηκαν από τυχάρπαστους φωστήρες της μπακαλικής:

1.Μειώνει τους φόρους το κράτος, οπότε περισσεύουν χρήματα στους φτωχομεροκαματιάρηδες και ξεχρεώνουν το μπακάλη και τον τσιφούτη.

Σχόλιο: Αγαπητό μου παιδί, μάλλον διαβάζεις πολλές ιστορίες του Έκτορος Μαλό και της Μυρτώς Κοντοβά -δεν εξηγείται αλλιώς τόση απλοϊκότης! Και τι είναι βρέ το κράτος που θα μειώσει τους φόρους; Σύλλογος προστασίας αναξιοπαθούντων μισθωτών; Πως θα ζήσει το κράτος; Εδώ αυτά που παίρνει και δεν του φτάνουν -εσύ προτείνεις μείωση; Άσε που, αν περισσέψουν λεφτά οι φτωχοί, σιγά μην πάνε να ξεχρεώσουν! Θα αγοράσουν ένα κάρο ανοησίες και θα βρεθούν ακόμα πιο χρεωμένοι -έτσι όπως ακριβώς κάνουν τα τελευταία χρόνια! Ξαναπέρνα το Σεπτέμβρη με τον κηδεμόνα σου αγαπητό μου παιδί.

2. Ξεχρεώνει το κράτος τα χρωστούμενα από την τσέπη του και τα κρατάει λίγα-λίγα από τα μισθά των φτωχώνε.

Σχόλιο: Από τον προηγούμενο αντέγραψες και άλλαξες λίγο το συμπέρασμα για να μη σε πάρουν είδηση; Βρέ μπούφε αφού και το κράτος από τον τσιφούτη δανείζεται, πού θα βρει λεφτά να τον ξεχρεώσει;
3. Αφήνει το κράτος τον τσιφούτη και τον χοντρό να ψοφήσουν επειδή κάνανε ανοησίες και ανοίγει ένα δικό του μπακάλικο μαζί με μια κρατική τσιφουτερί για να βολευτεί ο κοσμάκης. Σχόλιο: Μόνο που πρώτον αν ψοφήσει το κεφάλαιο ποιος θα χρηματοδοτεί τους βουλευτές να βουλεύονται και τους υπουργούς να υποεργάζονται; Κατά δεύτερον, φαίνεται ότι αριστερίζεις και η ιστορία σε έχει καταδικάσει στο πυρ το εξώτερον! Ξαναπέρνα το Σεπτέμβρη που θα έχει τελειώσει η τουριστική περίοδος και θα ξαναλειτουργήσουμε τη Μακρόνησο, να δούμε τι θα κάνουμε με σένα.

4. Αγοράζει το κράτος ένα ολοκαίνουργο τεφτέρι, λευκό σαν αθώα περιστερά και το δίνει στον χοντρό. Δίνει κι ένα στον τσιφούτη για να μη γκρινιάζει. Και τους λέει «μην ανησυχείτε, εγώ είμαι εδώ -γράψτε κατά βούληση, εγγυώμαι εγώ τα λεφτά σας».

Σχόλιο: Να συλληφθεί πάραυτα ο γράψας την παραπάνω τούφα και να του απαγγελθούν επιτόπου κατηγορίες περιύβρισης αρχής, παρακώλυσης συγκοινωνιών, σύστασης συμμορίας καθώς και κατανάλωσης ψυχότροπων ουσιών εν ώρα μαθήματος. Σύμφωνοι;

Στο ξεκίνημα της παγκόσμιας κρίσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος, σύμπασα η ανθρωπότης προσκύνησε τον προφήτη Γκόρντον Μπράουν που είχε την έμπνευση να «δανείσει» χρήματα στις τράπεζες, βάζοντας πόδι στους διοικητικούς τους μηχανισμούς, προκειμένου να εκτονωθεί η κρίση. Αυτό έγινε στην Αγγλία και οι ηγέτες των υπόλοιπων χωρών έσπευσαν να κάνουν το ίδιο. Σήμερα όλο και περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες μπερδεύονται στο άκουσμα του παραπάνω ονόματος. Η συνήθης αντίδραση είναι του στυλ «Μπράουν; Άι θινκ χι ιζ εν οβερεστιμέιτεντ πλέιερ Παντελής Μπράουν ιζ φορ δε μπάζα άι τελ γιου». Κοντολογίς, όλο και περισσότεροι θέλουν να ξεχάσουν τη βλακεία του Γκόρντονα του Καφέ. Γιατί;

Διότι το πρόβλημα ήταν το πλεόνασμα παραγωγής που κυκλοφόρησε στην αγορά και η οικονομική αδυναμία των καταναλωτών να το απορροφήσουν. Πράγμα το οποίο οδήγησε στην κυκλοφορία πλασματικού χρήματος μέσω του υπερδανεισμού. Που με τη σειρά του οδήγησε σε κατάρρευση των αγορών εφόσον το πλασματικό χρήμα δεν μπορεί με τίποτα να γίνει πραγματικό. Όταν έρχεσαι εσύ και λες ότι θα ρίξεις ΚΙ ΑΛΛΟ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟ ΧΡΗΜΑ, για να διορθώσεις την κατάσταση -είσαι, το λιγότερο, μαστουρωμένος! Μάλιστα ο δικός μας οικονομικός κεφάλας δεν άντεξε και το έσκασε το παραμύθι σε συνέντευξη τύπου. «Δεν είναι πραγματικά τα κεφάλαια που θα δώσουμε για την στήριξη των τραπεζών, απλώς θα εγγυηθούμε την χρηματοπιστωτική επάρκεια για να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη», έτσι ακριβώς όπως στο λέω το είπε ο άνθρωπος! Μα φυσικά και δεν είναι πραγματικά τα κεφάλαια κύριέ Παραλογοσκούφη μου! Εσείς μέχρι χτες δανειζόσασταν από τις τράπεζες εκδίδοντας ομόλογα για να καλύψετε τους προϋπολογισμούς σας (το επιτρεπτό ετήσιο έλλειμμα στην Ε.Ε. είναι 3%, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε χρόνο τα κράτη-μέλη πρέπει να δανείζονται χρήματα για να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους) -τώρα πως βρεθήκατε να δανείζετε τις τράπεζες; Τσου ρε λάκηδες!

Ξεκαθαρίζω -η λύση που προωθείται από τις κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών για την αντιμετώπιση της κρίσης μοιάζει με συνταγή αλμπάνη γιατρού για την αντιμετώπιση του καρκίνου. «Από πού να πάρω αυτά τα φάρμακα γιατρέ μου;» «Μα δεν χρειάζεται να πάρετε τα φάρμακα αγαπητέ! Αρκεί να φάτε το χαρτί της συνταγής και θα γίνετε σίγουρα καλά!»

Ξεκαθαρίζω -μέχρι να ρεφάρει η αγορά τη χασούρα της, μέχρι δηλαδή να αντιμετωπίσουν τη ζημιά από το πλασματικό χρήμα, θα περάσουν πολλές αναποτελεσματικές νύχτες του Αγίου Βαρθολομαίου ακόμα και μέρα-μεσημέρι. Άρχισαν ήδη να κλείνουν τα παραρτήματά τους οι αυτοκινητοβιομηχανίες, θα ακολουθήσουν εταιρείες ειδών εικόνας-ήχου, κινηματογραφικά στούντιο, εταιρείες παροχής υπηρεσιών και ειδών ψυχαγωγίας και αναψυχής, τουριστικά καταλύματα. Με λίγα λόγια, η πολυτέλεια θα φάει πρώτη χώμα.

Ξεκαθαρίζω -άνθρωποι θα μείνουν στο δρόμο, προγράμματα ανεργίας θα αποτύχουν να καλύψουν τις ανάγκες τους και η αγορά θα υπολειτουργεί χειροτερεύοντας συνεχώς την κατάσταση.

Ξεκαθαρίζω -αυτή τη φάση οι γραμματιζούμενοι τη λένε «ύφεση». Και κουβαλάει στασιμοπληθωρισμό (υψηλό πληθωρισμό που δεν πέφτει με τίποτα), συνεχώς αυξανόμενη ανεργία, μείωση των παραγωγικών διαδικασιών μέχρι τη στιγμή που. Που;

Δεν θα αναλύσω το μαρξιστικό σενάριο, όπου το σύστημα καταρρέει μέσα στις αντιφάσεις του. Ξέρεις γιατί; Επειδή αυτό είναι το ΑΙΣΙΟΔΟΞΟ σενάριο. Θα σου πω όμως για την άλλη προοπτική, αυτή που διδάσκονται οι οικονομολόγοι στο μάθημα της οικονομικής θεωρίας -όταν μελετάνε τα νεώτερα οικονομικά μοντέλα.

Για να ξεπεραστεί η ύφεση, έχει αποδειχτεί από την ιστορική εμπειρία ότι θα πρέπει να επέλθει ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΜΕΡΟΥΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ. Μόνο έτσι θα μειωθεί το αγοραστικό κοινό παράλληλα με τη (σε μεγαλύτερο βαθμό) μείωση της προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών και μόνο με αυτόν τον τρόπο θα οδηγηθούμε σε αύξηση της αγοραστικής ικανότητας και, ακολούθως, αύξηση των τιμών. Μαγικό, έτσι;

Τι σημαίνει όμως «καταστροφή μέρους των παραγωγικών μηχανισμών»; Παραγωγικοί μηχανισμοί είναι οι εργαζόμενοι και τα μέσα παραγωγής (μηχανήματα, κτίρια κ.λ.π.) -να το ξεκαθαρίσω αυτό. Και πως καταστρέφονται; Πανεύκολα! Οι άνθρωποι-εργαζόμενοι σκοτώνονται μαζικά σε πεδία μαχών, τα εργοστάσια βομβαρδίζονται, οι οδικές αρτηρίες μεταφοράς εμπορευμάτων ανατινάζονται, η αεροπορία και το ναυτικό χρησιμοποιούνται για τη διεξαγωγή εχθροπραξιών. Χρειάζεται να σου πω κι άλλα για να καταλάβεις ότι η «καταστροφή μέρους των παραγωγικών μηχανισμών» συνεπάγεται πόλεμο; Παγκόσμιο κατά προτίμηση, να μην κάνουμε διπλές και τρίδιπλες δουλειές -να ξεμπερδεύουμε με τη μία.

Ο μπακάλης δεν θα πάει στον πόλεμο γιατί έχει πλατυποδία, ο γερο-τσιφούτης επίσης δεν θα πάει, λόγω ηλικίας. Αλλά θα είναι εδώ όταν εσύ δεν θα γυρίσεις για να συνεχίσουν τις δουλειές τους με καλύτερες συνθήκες και έχοντας σβήσει τις συνέπειες των βλακωδών ενέργειών τους. Ο Καφές Γκόρντον δεν θα πάει στον πόλεμο λόγω στραβισμού, ο Σαρκοζί δεν θα πάει επειδή είναι προστάτης οικογενείας, η Μέρκελ θα το παίξει γυναίκα και δεν θα καταταγεί, ο Αμερικάνος Πρόεδρος δεν θα πάει επίσης -επειδή εκεί η θητεία είναι προαιρετική.

Θα μείνουν πίσω να περιμένουν εσένα, να τους διευκολύνεις ψοφώντας σε κάποιον βομβαρδισμένο παλιότοπο για χάρη της σημαίας.

Της δικής τους σημαίας -όχι της δικής σου, εσύ άλλωστε δεν έχεις.

Επειδή και τη σημαία σου με υπερχρεωμένη πιστωτική την αγόρασες.

Άραγε πέφτω πολύ έξω;

Ας το ελπίσουμε !!

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ.

Όλοι έχουμε ακούσει κατά καιρούς, πολύ κουβέντα να γίνεται για την οικονομία, ιδιαίτερα τους τελευταίους πιο ιδιαίτερους και ευαίσθητους μήνες. Τελευταία, η προσπάθεια της Ελλάδας να εξασφαλίσει ρευστό από την πώληση ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου και πιο πριν η ψήφιση του προϋπολογισμού και η απομάκρυνση του Αλογοσ-(γ)-κουφη από το υπέρ-υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών (τρομάρα μας), έδωσε στα δελτία ειδήσεων και σε όλα τα ΜΜΕ ώθηση, ώστε διάφοροι μαϊντανοί – παντογνώστες - δημοσιογράφοι, να αναλύουν να γνωμοδοτούν και να ανησυχούν. Μόνιμη επωδός, το άγχος και η ανησυχία για το ρυθμό ανάπτυξης. Αξίζει να προσεγγίσουμε τους λόγους για τους οποίους ο ρυθμός ανάπτυξης είναι τόσο σημαντικός, αλλά και κατά πόσο το ζήτημα τίθεται στη σωστή του βάση.

Η συνολική αξία, εκφρασμένη σε χρηματικές μονάδες, του συνόλου τον αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια οικονομία σε μια χρονική περίοδο, συνήθως έτος, είναι το περίφημο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν ή αλλιώς ΑΕΠ (ως ΑΕΠ συχνά χρησιμοποιείται και η έννοια του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος).

Κυρίαρχο και βαρύνουσας σημασίας στοιχείο στην αξιολόγηση μιας οικονομίας και στην κατάταξη της στο γκρουπ των ισχυρών ή λιγότερο ισχυρών, είναι το αν και κατά πόσο το οικονομικό αποτέλεσμά της (ΑΕΠ) αυξάνεται ή μειώνεται, καθώς και πόσο αργά η γρήγορα υλοποιείται αυτή η μεταβολή. Η ταχύτητα αυξομείωση του ΑΕΠ, είναι ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης ή συρρίκνωσης. Με δεδομένο ότι η ευημερία είναι συνδεδεμένη με την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, πρωταρχικός στόχος κάθε οικονομίας είναι η επίτευξη της όσο το δυνατόν μεγαλύτερης αύξησης του ΑΕΠ, δηλαδή η μεγιστοποίηση του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης.

Παρόλο που η έννοια της ανάπτυξης, σύμφωνα με τη Δημόσια Οικονομική, περιέχει και ποιοτικά στοιχεία του αποτελέσματος της οικονομικής δραστηριότητας, ως ρυθμός ανάπτυξης έχει επικρατήσει να ορίζεται, ο ρυθμός με τον οποίο μεταβάλλεται το ΑΕΠ, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ποιοτικές παράμετροι. Πολύ απλά συγχέεται η έννοια της οικονομικής μεγέθυνσης με την ανάπτυξη και αντίστοιχα ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης έχει επικρατήσει ως ρυθμός ανάπτυξης. Κατά συνέπεια είναι εξίσου στρεβλή και η έννοια της κοινωνικής ευημερίας. Όπως θα φανεί στη συνεχεία, αυτό σημαίνει ότι δεν αρκεί το ΑΕΠ να συνεχίζει να αυξάνεται για να εξασφαλιστεί η κοινωνική ευημερία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αριθμοί (ρυθμοί ανάπτυξης) ευημερούν ενώ οι άνθρωποι υποφέρουν. Οι κύριες ποιοτικές παράμετροι της ανάπτυξης, είναι οι πτυχές του βασικού οικονομικού ζητήματος (συνοπτικά: ποιά και πόσα προϊόντα και υπηρεσίες θα παραχθούν, με ποιο τρόπο, πως θα διανεμηθούν στα μέλη της κοινωνίας και με πιο κριτήριο, πως θα διατηρηθεί και επεκταθεί η παραγωγική δυναμικότητα της κοινωνίας και για ποιο σκοπό). Για να γίνουν σαφή ας δούμε ένα ακραίο αλλά χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Στην Ελλάδα, χώρα της δημιουργικής λογιστικής και τον οικονομικών ταχυδακτυλουργιών, πριν μερικά χρόνια, καταφέραμε μέσα σε μια νύχτα να γίνουμε πλουσιότεροι κατά 14%! Πως συντελέστηκε το θαύμα; Η θεόπνευστη ελληνική κυβέρνηση θεωρώντας ότι το ΑΕΠ δεν απεικόνιζε σωστά τη δυναμική της οικονομίας αποφάσισε να συμπεριλάβει στον υπολογισμό του ΑΕΠ, “αγαθά” και “υπηρεσίες” των οποίων η παραγωγή δεν απεικονίζεται πουθενά. Δηλαδή παραγωγή που προέρχεται από ανασφάλιστη εργασία και παράνομες δραστηριότητες π.χ. λαθρεμπόριο πάσης φύσης, όπλα, ναρκωτικά, σύγχρονο δουλεμπόριο, πορνεία κ.α. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι εφόσον αυτά τα “είδη” παράγονται, καταναλώνονται και δημιουργούν εισόδημα και προστιθέμενη αξία, θα πρέπει κάπου να καταγράφουν. ΟΚ, σύμφωνοι. Ας υποθέσουμε ότι το 2008 το ΑΕΠ ανήλθε σε 100 μονάδες. Αν το ΑΕΠ του 2009 αυξηθεί με τη συνδρομή των εμπόρων ναρκωτικών, των δουλεμπόρων και των μπουρδέλων και ανέλθει σε 100+α μονάδες, τότε για το 2009 θα έχουμε ρυθμό ανάπτυξης α%. Ουάου!

Ένας ακόμα δείκτης που χρησιμοποιείται ευρύτατα για τη μέτρηση της οικονομικής ευμάρειας, είναι το κατά κεφαλήν εισόδημα, το οποίο προκύπτει διαιρώντας το ΑΕΠ με τον πληθυσμό της χώρας. Υποτίθεται ότι ο δείκτης αυτός δείχνει την κατανομή της αξίας των αγαθών και υπηρεσιών που παράχθηκαν σε κάθε κάτοικο της χώρας. (στην ιδεατή περίπτωση όπου όλοι οι άνθρωποι έχουν την ίδια πρόσβαση στα αγαθά και τις υπηρεσίες, χωρίς προϋποθέσεις ). Θεωρητικά, όσο υψηλότερος είναι ο δείκτης, τόσο μεγαλύτερη είναι η αξία των αγαθών και υπηρεσιών που αντιστοιχούν στον καθένα μας. Συνδυάζοντας το με τα παραπάνω μπορούμε να υποστηρίξουμε με βεβαιότητα ότι, μια κοινωνία δε θα οδηγηθεί στην ευημερία αν σε κάθε μέλος της αντιστοιχεί περισσότερη ηρωίνη, όπλα και σύγχρονοι σκλάβοι.

Η οικονομική κρίση κατά το 2009 αναμένεται να επιβραδύνει σημαντικά το ρυθμό μεγέθυνσης και στη χώρα μας (δείτε σχετικά http://ainatem.blogspot.com/2009/02/blog-post_06.html).
Ωστόσο το ζητούμενο πλέον δεν είναι μόνο πόσα αγαθά και υπηρεσίες αναλογούν στον καθένα από μας και η ποιότητά τους. Η επίτευξη ή έστω η προσέγγιση της κοινωνικής ευημερίας μέσα από πραγματική και ουσιαστική ανάπτυξη, που θα αποκαταστήσει τον τραυματισμένο κοινωνικό ιστό και θα εξασφαλίσει την κοινωνική ειρήνη, απαιτεί τον άμεσο επαναπροσδιορισμό όλων των πτυχών του οικονομικού προβλήματος. Διαφορετικά, δε θα έχει και μεγάλη σημασία αν ο χαμηλός ρυθμός ανάπτυξης γίνει ακόμα και αρνητικός, αν αυτό σημαίνει λιγότερα πρεζόνια, λιγότερο λαθρεμπόριο, λιγότερη ανασφάλιστη εργασία, αφενός και αφετέρου αν η ανάπτυξη (όπως ορίζεται πλέον σημερα) συνεχίσει να παραβλέπει το γεγονός ότι, οι υπάρχοντες μηχανισμοί διανομής και παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, αποκόπτουν την πρόσβαση σε μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού, οξύνοντας τις κοινωνικές ανισότητες σε βαθμό επιφυλακής.

ΟΠΑΔΟΣ=ΑΝΕΓΚΕΦΑΛΟΣ

Σε κάποιους o τίτλος μπορεί να ακούγεται λιγάκι ακραίος, προσβλητικός και αυθαίρετος. Ίσως και να είναι.
Ωστόσο, την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, ένας τελικός κυπέλλου volley έχει καθυστερήσει να ξεκινήσει καμιά ώρα και ίσως να μην αρχίσει καθόλου, 2 τουλάχιστον άνθρωποι, βρίσκονται χτυπημένοι σε νοσοκομείο της Πάτρας, με τον ένα τουλάχιστον να φέρει τραύματα από μαχαίρι, ενώ ένα άλλο ντέρμπι, ποδοσφαιρικό αυτή τη φορά, πρόκειται να αρχίσει. Όλα αυτά μερικές εβδομάδες αφότου βγήκε η απόφαση δικαστηρίου για το φόνο νεαρού οπαδού από οπαδούς άλλης ομάδας.
Σύμφωνα με πληροφορίες από άνθρωπο που βίωσε το "μεγαλείο" από κοντά, εχθές (31/01/09) οπαδοί μιας ομάδας μετακινήθηκαν από την Αθήνα στην Πάτρα μόνο και μόνο για να πλακωθούν στο ξύλο με οπαδούς της αντίπαλης ομάδας, την ώρα που οι δεύτεροι έμπαιναν στο γήπεδο για να παρακολουθήσουν αγώνα. Οι επισκέπτες, δεν είχαν πρόθεση να παρακολουθήσουν αγώνα, ούτε καν είχαν εισιτήρια. Πήγαν στην Πάτρα για να δείρουν και να δαρθούν και τίποτα άλλο!
Αντίστοιχα, σήμερα (01/02/09) οπαδοί της δεύτερης ομάδας, εκστράτευσαν με τη σειρά τους από τον Πειραιά στην Πάτρα, για να πάρουν εκδίκηση από τους πρώτους. Σημαντική λεπτομέρεια. Οι χθεσινοί επιτιθέμενοι τραμπούκοι, σήμερα δε βρίσκονται στην πόλη, αφού όπως είπαμε πήγαν, έδειραν / δάρθηκαν και έφυγαν. Έτσι λοιπόν, οι δεύτεροι τραμπούκοι άσκησαν το οπαδικό τους καθήκον, εφορμώντας με καρέκλες και κράνη σε παιδιά και μαμάδες, που προφανώς δεν είχαν φανταστεί ότι σε μια επαρχιακή πόλη και σε ένα αγώνα volley θα ζούσαν τέτοιες "μεγάλες" στιγμές. Το μόνο λάθος τους ήταν ότι έτυχε να καθίσουν σε λάθος κερκίδα. Σε αυτή των "εχθρών".
Η φάση με τον οπαδό που νιώθει την ανάγκη να “υπερασπιστεί” την ομάδα του ή τον ομόσταβλο “σύντροφο” οπαδό, δε συμβαίνει μόνο μέσα στα γήπεδα ή γύρω από αυτά, αλλά εκεί τα φαινόμενα είναι πιο έντονα. Η μοναδικότητα ξεφτίζει και θολώνει και δημιουργείται ένα ετεροκατευθυνόμενο ον που υιοθετεί τη συμπεριφορά της κουκουβάγιας. (η οποία στην παροιμία έβλεπε όλα τα πουλιά άσχημα και τα δικά της τα πιο όμορφα από όλα). Γεννιούνται συμπεριφορές που στενοχωρούν, εξοργίζουν αφάνταστα και δημιουργούν απορίες.
Ο οπαδός, πριν φορέσει τη φανέλα της ομάδας του ή τα διακριτικά του συνδέσμου του, φοράει τα οπαδικά, χρωματιστά του γυαλιά που δίνουν στην οπτική του το ανάλογο χρώμα. Δεν υπάρχει λογική, δεν υπάρχει σκέψη, δεν υπάρχει τίποτα. Μόνο η ομάδα. Η δόξα, η υπόληψη και τιμή της ομάδας πρέπει να προφυλαχθούν και να αναδειχθούν με κάθε τρόπο και μέσο. Πρέπει πάση θυσία να βρεθεί ένα βήμα μπροστά από τον εχθρό, χωρίς να δείξει αδυναμία. Μας χτύπησαν μια φορά, θα τους χτυπήσουμε δυο. Μας χτυπούν με ξύλινους λοστούς θα χτυπήσουμε με σιδερένιους. Είχαμε πέντε τραυματίες, να έχουν και αυτοί δέκα. Έχουμε εμείς ένα νεκρό, να έχουν και αυτοί δύο.
Σήμερα, η πιο ουσιαστική διαφορά των μεν από τους δε, είναι το χρώμα που έχουν τα σωβρακάκια που φοράει η κάθε ομάδα. Οι αθλητές και οι προπονητές, τουλάχιστον στις μεγάλες κατηγόριες σε όλα σχεδόν τα αθλήματα, είναι επαγγελματίες που αμείβονται για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε εκείνη την ομάδα, που θα προσφέρει πρώτη, το κατάλληλο αντίτιμο. Είναι εργαζόμενοι, που με κριτήριο το συμφέρον τους, αποφασίζουν που και για πόσο θα εργαστούν. Δεν αποτελούν περιουσιακό στοιχείο της ομάδας ή των οπαδών. Δεν αποτελούν σημαίες για τις ομάδες, μάλλον μισθοφόρους με πλουσιοπάροχη αμοιβή.
Από την άλλη πλευρά, οι ομάδες δεν είναι σύλλογοι, όπως πολλοί αρέσκονται να τις ονομάζουν. Είναι ανώνυμες εταιρίες. Δημοσιεύουν οικονομικές καταστάσεις, ελέγχονται από ορκωτό λογιστή, έχουν μετόχους, διοικούνται από ένα διοικητικό συμβούλιο και τη γενική συνέλευση των μετόχων, έχουν κέρδη ή ζημίες και φορολογούνται.
Όλο αυτό το κύκλωμα για να συντηρηθεί χρειάζεται πελάτες. Πελάτες που θα αγοράσουν εισιτήριο για να πάνε στο γήπεδο. Πελάτες που θα στηθούν στην τηλεόραση να δουν τα παιχνίδια (και τις διαφημίσεις), για να μπορέσει η ομάδα να πουλήσει ακριβότερα τα τηλεοπτικά δικαιώματα και οι διαφημιστές τον τηλεοπτικό χρόνο. Πελάτες που θα αγοράσουν τα εγκεκριμένα, γνήσια αθλητικά ήδη με το σήμα και τα χρώματα της ομάδας. Κυρίως χρειάζεται πελάτες που θα προστατεύσουν το συμφέρον της ομάδας και όσον σχετίζονται με αυτή ( παίκτες, ομοϊδεάτες οπαδοί, προπονητές, διοικήσεις ομάδων και μέτοχοι). Οι πελάτες που θα προστατεύσουν την ομάδα πιο αποτελεσματικά, είναι οι οπαδοί.
Τα αθλήματα αλλάζουν προσπαθώντας να γίνουν πιο ποιοτικά και πιο θεαματικά. Ομάδες εκσυγχρονίζονται και γίνονται επαγγελματικές. Οι ίδιοι οι παίκτες και προπονητές είναι και αντιμετωπίζονται, ως επαγγελματίες. Ανάλογη εξελικτική πορεία έχει και ο στρατός των οπαδών.
Ο κάθε παράγοντας – μέτοχος σε μια ομάδα (ανώνυμη εταιρία, θυμίζω) έχει επενδύσει κάμποσα λεφτά, και προσπαθεί αφενός να προστατεύσει την επένδυση του και αφετέρου, να μεγιστοποιήσει το κέρδος που μπορεί να αποκομίσει από αυτή. Όλοι πλέον οι ιδιοκτήτες ομάδων είναι επιχειρηματίες σε διάφορους κλάδους. Δεν είναι λίγες οι φορές όπου έχουν μπερδευτεί αθλητικές με παρααθλητικές δραστηριότητες, περιπτώσεις όπου η ομάδα (και η πελατεία της βεβαίως) αποτελεί πολύτιμο κλειδί, που θα ανοίξει την πόρτα σε νέες συνεργασίες και δουλειές. Ο μεγαλομέτοχος, προσπαθώντας να διαμορφώσει μια ευνοϊκή για αυτόν και τα συμφέροντά του κατάσταση, καλύπτεται πίσω από το κοινό οπαδικό συναίσθημα. Θα δικαιολογήσει τους πιστούς του π.χ. με μια δήλωση του τύπου, αυτοί είναι οι οπαδοί μας και το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τους δεχθούμε όπως είναι. Όποτε ανοίγουν μερικά κεφάλια, θα περνάει μερικές ώρες σε συσκέψεις για την αντιμετώπιση της βίας και θα εξαγγέλλει κάθε φορά τα ίδια μέτρα, που δεν εφαρμόζονται ποτέ. Αν καμία φορά το κράτος αποφασίσει σοβαρά να παρέμβει, έχει τη δύναμη να παρέμβει ο ίδιος στο κράτος, αφού σε μεγάλο βαθμό κράτος και επιχειρηματίας, ταυτίζονται και διαπλέκονται. Σε ένα άτυπο μπρα-ντε-φερ, θα προσπαθεί να ελέγξει, επ' ωφελεία του, νόμους, κανόνες, ομοσπονδίες, διαιτησίες, μηχανισμούς, προσπαθώντας να πάρει το αποτέλεσμα που θέλει, έστω και εξωαγωνιστικά. Θα χρηματοδοτεί ένα σωρό φυλλάδες του κώλου, που θα γράφουν ότι και όπως το γουστάρει, μεταφέροντας την επίσημη γραμμή στους υπηκόους. Ο ίδιος άνθρωπος, θα χρησιμοποιεί τα γήπεδα, που δεν του ανήκουν και που έχουν χτιστεί με χρήματα των φορολογουμένων (δικά μας δηλαδή). Θα απαιτεί από την αστυνομία, την οποία επίσης πληρώνουν οι φορολογούμενοι, να πηγαίνει σε κάθε αγώνα, να εποπτεύει και να προστατεύει την πελατεία που του αποφέρει χρήμα, αλλά να κάνει και λίγο τα στραβά μάτια, όποτε τον βολεύει.
Ο οπαδός θα βγει στο δρόμο να διαδηλώσει, επειδή π.χ. η ομάδα του δε μπορεί να χτίσει γήπεδο όπου και όπως γουστάρει, όπως έγινε στο παρελθόν. Θα πάει στο γήπεδο και θα φωνάξει συνθήματα υπέρ ή κατά συγκεκριμένων επιχειρηματικών συμφερόντων που με κάποιο τρόπο εξυπηρετούν ή όχι το συμφέρον της ομάδας. Θα απαιτήσει να ξαναγίνει η ίδια απάτη στη πλάτη των φορολογούμενων (και τη δική του) για να χαριστούν χρέη ομάδων, ύψους εκατομμυρίων ευρώ. Η σχέση είναι αμφίδρομη και αυτές οι “χάρες” ξεπληρώνονται, όταν έρθει η ώρα.
Η ώρα αυτή έρχεται όταν ο επιχειρηματίας παρέχει (αν)ηθικη κάλυψη και άλλοθι για τα αίσχη που κάνει ο γνωστός κάφρος, ο οποίος όταν συλληφθεί σε επεισόδια, ο δικηγόρος της ομάδας τρέχει να τον γλιτώσει από τη φυλακή, ακόμα και αν βρεθεί πάνω του ένα μικρό οπλοστάσιο ή “πράμα” αρκετό να μαστουρώσει ένας λόχος. Το ίδιο και όταν ο γνωστός κάφρος, εξαργυρώνοντάς τις υπηρεσίες που έχει ήδη προσφέρει, προσλαμβάνεται σαν υπάλληλος της ομάδας, ή σαν αρθρογράφος / δημοσιογράφος σε κανάλια και φυλλάδες, αναβαθμίζοντας το ρόλο του και τις υπηρεσίες που προσφέρει.
Το μόνο που μένει αναλλοίωτο στο πέρασμα του χρόνου, είναι το μέγεθος της μαλακίας του οπαδού, που ενώ μπορεί να γνωρίζει όλα τα παραπάνω ή και περισσότερα ακόμα, κλείνει τα μάτια και παραμένει οπαδός, χωρίς να μπει στον κόπο να σκεφτεί.

Η λειτουργία της σκέψης προϋποθέτει την ύπαρξη του κατάλληλου οργάνου και με δεδομένο ότι η θεωρία του Δαρβίνου για την εξέλιξη των ειδών, ισχύει για όλες τις μορφές ζωής, τεκμαίρεται ότι ο εγκέφαλος του οπαδού, μάλλον είναι ανύπαρκτος.

Με αυτά και μ' αυτά, πέρασε η ώρα. Το παιχνίδι του volley, τελικά αναβλήθηκε και ίσως πάλι η έκβασή του να κριθεί εξωαγωνιστικά.