Ολιγαρχίες ελέω ψήφου

του Περικλή Κοροβέση

 

Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχει αρχίσει μια γόνιμη συζήτηση κατά πόσο η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία είναι δημοκρατία και όχι ολιγαρχία. Παράλληλα,τίθεται το ερώτημα κατά πόσο η Άμεση Δημοκρατία της Αρχαίας Αθήνας, είναι δυνατόν να εφαρμοστεί σήμερα και κάτω από ποιες συνθήκες. Και πριν μπούμε στο κυρίως θέμα μας, ας απορρίψουμε ένα μύθο που σχεδόν έχει γίνει μια ιστορική βεβαιότητα. Οι δυτικές δημοκρατίες διεκδικούν τις ρίζες τους στην Αθηναϊκή Δημοκρατία. Το πολίτευμα της Αθήνας πέθανε με την έλευση των Μαδεδόνων και μέχρι στιγμής δεν έχει αναστηθεί. Ακόμα και το όνομα Δημοκρατία είχε ξεχαστεί.Οι Ρωμαίοι το αντικατέστησαν με το Res- Publica που δεν είχε ούτε το περιεχόμενο ούτε τη λειτουργία της αρχαίας Αθήνας.

 

Η φιλελεύθερη δημοκρατία έχει ληξιαρχική πράξη γέννησης.

Είναι μόνο τρεισήμισι αιώνων και γεννήθηκε στην Αγγλία του Κρόμγουελ. Και όταν μόνη της για ενάμισι περίπου αιώνα, μέχρι να έρθουν οι επαναστάσεις στην Αμερική και τη Γαλλία, που επεξεργάστηκαν η κάθε μια αυτό το μοντέλο με το δικό της τρόπο. Πάνω σε αυτά τα μοντέλα στηρίχθηκε το σύγχρονο μοντέλο του κοινοβουλευτισμού, που ήταν άγνωστο στην Αθήνα και αντίθετο με τις πολιτειακές αρχές της.

Η έννοια του κράτους στην άμεση δημοκρατία δεν υπήρχε και κυβερνούσε συλλογικά ο Δήμος, ενώ στον κοινοβουλευτισμό κυβερνάει το κράτος ερήμην των πολιτών. Και μπορεί τα πρώτα κοινοβούλια της ανθρωπότητας να ήταν μεγάλες επαναστάσεις, όσο και αν είχαν από τη γέννα τους το στοιχείο της εξουσίας μιας τάξης επάνω σε μια άλλη τάξη και το στοιχείο ανισότητας είχε διατηρηθεί ανέπαφο από την εποχή της φεουδαρχίας.

Κατά συνείδηση ή κατά τη γραμμή;

Τι γίνεται με το δικό μας κοινοβούλιο; Λειτουργεί όπως το κλασικό ή είναι διακοσμητικό, για να δίνει δουλειά σε επαγγελματίες που όλοι μοιάζουν και όλοι φορούν τα ίδια. Ο κανονισμός της Βουλής λέει πως ο βουλευτής ψηφίζει κατά συνείδηση. Όποιος όμως το κάνει, διαγράφεται αυτομάτως από το κόμμα του.

Δηλαδή τα ίδια εκλεγμένα κόμματα καταργούν τη λειτουργία της Βουλής. Με τους νόμους και τα μνημόνια που ψηφίζονται, δεν μετράει η κρίση του βουλευτή, αλλά η εντολή του αρχηγού. Από τη συμπολίτευση, οι πιστοί στον αρχηγό δεν τα διαβάζουν ποτέ. Για να πας μπροστά, μετράει το «μάλιστα, αρχηγέ».

Από την πλευρά της αντιπολίτευσης, όσο και να είναι η κριτική σωστή και τεκμηριωμένη, δεν λαμβάνεται ποτέ υπόψη. Και συχνά μιλούν σε άδεια καθίσματα. Κατά κανόνα τα έδρανα της Βουλής είναι άδεια. Υπάρχουν μόνο το προεδρείο και οι κλητήρες, που είναι και οι μόνοι που παρακολουθούν όλες τις αγορεύσεις. Όσο αφορά τώρα το χειρόγραφο λόγο που απαγορεύεται, κατά κανόνα όλοι χρησιμοποιούν χειρόγραφο. Και αυτό δεν γίνεται για να αποφευχθούν τα λάθη. 

Είναι για να μη να φύγεις από τη γραμμή. Υπάρχουν περιπτώσεις βουλευτών που το κόμμα τούς δίνει το λόγο τους την τελευταία στιγμή και τον διαβάζουν πρίμα βίστα. Και έτσι οι βουλευτές, αντί να αγορεύουν και να επιχειρηματολογούν, μετατρέπονται σε ηθοποιούς που διαβάζουν το ρόλο. Περιττό να πούμε πως υπάρχουν βουλευτές που στη διάρκεια της θητείας τους ανοίγουν το στόμα τους μόνο για να παραγγείλουν καφέ στο κυλικείο. Ποτέ μέσα στην αίθουσα της Βουλής.

Πού βρίσκεται το κέντρο των αποφάσεων;

Αυτή η λειτουργία της Βουλής μαρτυράει και κάτι άλλο. Το κοινοβούλιο δεν είναι κέντρο εθνικών αποφάσεων. Απλά επικυρώνει αποφάσεις που έχουν παρθεί στα πραγματικά κέντρα εξουσίας. Στην ΕΕ της Μέρκελ, στο ΔΝΤ και στην Ουάσιγκτον.

Η όλη εξωτερική πολιτική της Ελλάδας είναι η ίδια με οποιαδήποτε πολιτεία των ΗΠΑ. Αν η Ελλάδα είχε δική της εθνική πολιτική, θα μπορούσε να έκανε ανοίγματα και σε άλλες χώρες που μπαίνουν στη διεθνή σκακιέρα δυναμικά με ανερχόμενες οικονομίες: Κίνα, Ρωσία, Βραζιλία. Αλλά αυτό απαγορεύεται.

Θα μπορούσε να είχε μια δική της πολιτική με τον αραβικό κόσμο και όχι αυτή του Ισραήλ. Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι παλαιάς κοπής, που κατηγορούν τους Σαμαρά, Βενιζέλο, Κουβέλη ως υποτελείς.

Δεν έχουν καταλάβει πως για να παίξεις κάποιο κεντρικό ρόλο σε χώρες σαν τη δική μας, πρέπει να έχεις πάρει άριστα στην υποτέλεια. Δεν είδαμε όλοι τι αγώνα έκανε ο Κουβέλης για να περάσει αυτές τις εξετάσεις; Και τα κατάφερε μια χαρά. Δεν αποκλείεται να τον δούμε και πρωθυπουργό. Αν τα καταφέρει να δημιουργήσει ένα δεύτερο εναλλακτικό πόλο εξουσίας με τον Βενιζέλο, τότε είναι όλα ανοιχτά. Το σύστημα χρειάζεται ρεζέρβες.

Στη φιλελεύθερη ολιγαρχία

Για τον Καστοριάδη η αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι μια φιλελεύθερη ολιγαρχία. Τα ολιγαρχικά καθεστώτα σε όλες τις εποχές ήταν μια μικρή κάστα πλουσίων, που έπαιρνε αποφάσεις μόνο για τα δικά της συμφέροντα. Και αυτό σήμαινε νόμους και διατάγματα που στρεφόντουσαν εναντίον του συνόλου της κοινωνίας.

Και αυτό γίνεται και τώρα στην Ελλάδα. Οι μονάρχες και οι αυτοκράτορες ήταν «ελέω θεού», ενώ οι σημερινοί ολιγάρχες είναι «ελέω ψήφου».

Η Άρεντ υποστηρίζει πως το ιδανικό άτομο για τον ολοκληρωτισμό δεν είναι ούτε ο πεπεισμένος ναζί, ούτε ο πεπεισμένος κομμουνιστής, αλλά ο άνθρωπος που δεν μπορεί να κάνει διαχωρισμό μεταξύ γεγονότος και μυθοπλασίας (δηλαδή αγνοεί την πραγματικότητα της εμπειρίας) και μεταξύ αλήθειας και ψεύδους (δηλαδή αγνοεί τους κανόνες της σκέψης).

Έτσι έχουμε τον άνθρωπο που άγεται και φέρεται, είναι αδρανής και πάντα περιμένει να τον σώσει κάποιος άλλος. Αρχηγός ή κόμμα δεν έχει σημασία. 

Και εδώ έχουμε τη φωτογραφία του ψηφοφόρου που απέχει από τα κοινά, κοιτάζει μόνο το δικό του συμφέρον όπως το καταλαβαίνει αυτός, δηλαδή κατανάλωση και μια φορά στα τέσσερα χρόνια πηγαίνει και ψηφίζει.

Με άλλα λόγια η δημοκρατία δια αντιπροσώπου, προϋποθέτει αδρανή πολίτη στην ίδια αντιστοιχία με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Πόσοι είναι οι «αχρείοι»

Στον «Επιτάφιο» του Περικλή, ένας τέτοιος πολίτης χαρακτηρίζεται «αχρείος» δηλαδή άχρηστος. Πόσους τέτοιους ψήφους να πήρε, άραγε, ο ΣΥΡΙΖΑ; Ποιος κατασκευάζει τέτοιους άχρηστους πολίτες; Παλιότερα ήταν η Εκκλησία. Σήμερα, είναι κυρίως, η TV και τα ΜΜΕ. Και τα διαπιστώσαμε για μία ακόμα φορά στις προεκλογικές περιόδους.

Το ψέμα και η μυθοπλασία στις εκλογές του Ιουνίου ανέβασε το ποσοστό της ΝΔ κατά 11 περίπου μονάδες. Αν είναι έτσι τα πράγματα, τότε τι μπορούν να κάνουν οι 71 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή; Να μιλούν ματαίως στα άδεια έδρανα;

Τα πράγματα αποκτούν σημασία από τον τρόπο που τα χρησιμοποιείς. Και η Βουλή μπορεί να γίνει το βήμα του ΣΥΡΙΖΑ και να απευθυνθεί στην κοινωνία και αυτή θα τον ακούσει. Με ποιο τρόπο; 

Σχηματίζοντας μια κυβέρνηση μέσα στην αντιπολίτευση. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Σε κάθε νομοσχέδιο να υπάρχει ένα άλλο νομοσχέδιο που θα ψηφιστεί όταν ο ΣΥΡΙΖΑ θα γίνει κυβέρνηση. Και δεν είναι μόνο τα νομοσχέδια. Είναι όλα όσα κάνει μια κυβέρνηση. Από την ελάχιστη λεπτομέρεια μέχρι τα μείζονα θέματα. Αυτά πρέπει να δεσμευτεί ο ΣΥΡΙΖΑ με την «αντικυβέρνησή» του να κάνει. Να αποδείξει έμπρακτα πώς μπορεί να κυβερνήσει.

Τι να κάνουμε

Οι βουλευτές πρέπει να ξεχυθούν στην κοινωνία, να πιάσουν το σφυγμό του κόσμου, να ενισχύσουν τα κινήματα και να φέρουν τα προβλήματά του στη Βουλή. Από τη δική μου εμπειρία ξέρω πως τέτοιες πρωτοβουλίες ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα του κόσμου και με τις κινητοποιήσεις τους μπορεί να λύσουν διάφορα προβλήματα, μικρής ή μεγάλης κλίμακας.

Αυτά όλα αν τα πράγματα πάνε κανονικά. Αλλά θα πάνε, όμως, όταν η καταστροφή αυτής της χώρας προχωράει με τέτοιους ρυθμούς και μπορεί από ένα τυχαίο γεγονός να δημιουργηθεί ένας Δεκέμβρης του 2008 και το κοινωνικό τσουνάμι μπορεί να παρασύρει τα πάντα;

Οι κοινωνικές θύελλες δεν είναι τυφώνες που προαναγγέλουν την άφιξή τους. Ούτε αναγγέλλουν τηλεγραφικώς τον ερχομό τους. Αυτός που τις περιμένει πρέπει να είναι έτοιμος όχι για να τις καθοδηγήσει, αλλά για να δώσει προοπτική σε βάθος χρόνου και τα κινήματα να αποκτήσουν αποτελεσματικότητα και διάρκεια.

Είδαμε πιο πάνω πως λειτουργεί το Κοινοβούλιο. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ γίνει κυβέρνηση χωρίς να στηρίζεται σε ισχυρότατο λαϊκό κίνημα και όχι ψηφοφορικό, τότε έχει δύο προοπτικές: ή να συμβιβαστεί και να μετατραπεί από Αριστερά του 21ου αιώνα σε ΠΑΣΟΚ του 21ου αιώνα, ή να προχωρήσει στην εφαρμογή του προγράμματός του, όπου θα αντιμετωπίσει ένα βάρβαρο πόλεμο υψηλής έντασης και με πολλούς κινδύνους και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Και αν πάρουμε το σενάριο πως η Χρυσή Αυγή θα είναι αξιωματική αντιπολίτευση, τότε τα τάγματα εφόδου θα λειτουργήσουν και μέσα στη Βουλή. Ακόμα, η καταστροφή που έχει επιτελεστεί από τα ανδρείκελα της Μέρκελ είναι τόσο μεγάλη που δεν γίνεται να διορθωθεί άμεσα. Γι’ αυτό χρειάζεται από την επομένη των εκλογών να ανακουφιστούν οι φτωχοί, οι άνεργοι και οι άστεγοι, όπως και οι χαμηλοσυνταξιούχοι και οι χαμηλόμισθοι.

Πρόσφατα ο Ντράγκι, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δήλωσε πως καμία χώρα δεν έχει το δικαίωμα να μην υπακούσει στις υποδείξεις της τρόικας. Τον Ντράγκι δεν τον έχει εκλέξει κανένας. Ούτε η ΕΚΤ ελέγχεται από κάποιο ευρωπαϊκό όργανο. Και όμως μπορούν και καταργούν την κυριαρχία εκλεγμένων εθνικών κυβερνήσεων.